CHOLNGAHNI – PATHEN THUHIL
English ten thudih asei nomphat uleh !Biblical Truth ahilou leh Gospel Truth atijiuvin ahi.
Jesu Christa in, ‘Keima hi ATAH chu kahi ,’ atin ahi,
Buble Text : John 18:37
Bible a Ararat lhang leh Eden Hon kiti hi hoi a kimudoh ta em?
Asun:
N.Lhungdim
Thangting House
Molnom- West
23rd August 2020
Pathen Lekhabu Theng Bible a kisun hi adihlou aum e ti tuni chan a ki prove theilou ahi. Eihon Thudih iti hi alhangpi a ihetna chan uh isei u khu thudih kiti ahi. Kuki te hin phungthu changthu isei uh adeh a phung BULPI ho asei uhi amahon kamchenga ahung kisei son son [Oral tadition ] ahetchan asei uva adih kiti mai mai ahi. Ahinla mihem hetna hi akingah nahi limited source a kon a asei ahi. I het isei hou hi abon a dih ahi deh pon ahi.
DM College a [1960-1964 ] kasim lai Intermediate of Arts kahi lai chun Logic kiti subject kana la in
Logic chu ipi tina ham? Science of thinking tin aki le in ahi. Logic a chun Deductive Logic leh Inductive Logic um kit in ahi. Vetsahna dingin eiho jouse ihet uh Vompi [Bear] kiti hi avom [black] ahi ihet sohkei uva isei doh uh ahi. Ahinla imu khahlou Polar Bear kiti White Bear kiti Vompi kang kiti jong um ahi ahinla koima jousen akimu khapoi.Sakhi asan e kiti jong hi Sakhi kimu jouse asan jeh a isei u ahi. Kon hoiya ahet em Sakhi vom jong ummo ahipon ahi. Akimu ho akon a Generalised kibol ahi bou vin ahi.
Iphung Bulpi hou vetsahna dingin Khongsai te Bulpi chu Lunkimpa ahi akiti. Lunkimpa chun akhang akhang a kiseison ana jahson leh a hetchan asei ahi. Hichu adihmong e tina ding 100 lah a 100 aumpon ahi.Haokip te Bulpi pa Chahsat pan jong hiti machun , Hiche tobang chun Kipgen te Bulpi pa in Thuphon khat anei in³ Thadou hi leh hilou thu asei in hichu aman ahetchan kamcheng a hung kisei son son [Oral tradition] a kon a ahet hobou asei ahi. Hiche ama thusei chu achunga isei uh Biblical Truth ahilou leh Gospel truth kiti tobang hidehlou ahi.
Tuni a isei nom uchu thudih hi hoiya um ham ? Thudih kon na Theory 4 aum in
- Correspondent Theory
- Semantic Theory
- Deflationary Theory
- Pragmatic Theory
Greek miching Aristotle in Truth kiti hi ana hilchen na ah,

” To say what is that it is not, nor of what is not that it is, is FALSE, while to say of what is that it is, and of what is not that it is, is TRUE.” atin ahi.
Bible ah John 18: 37 ” Jesu Christa in keima hi Thutah Hettohsah [witness to Truth] kahi ati a Pilate to akihou na ah Keima Lenggam chu hiche Vannoi a kon ahipoi, Ka Lenggam Vannoi a kon hileh Juda te henga eiki pehdoh louna din ivengtup a panghon asat diu ahi. Tunlah Keima Lenggam chu hiche a kon a kisemdoh ahipoi ati a chu Pilate in a chuti leh nang Leng nahim tia adoh leh Jesu’n adonbut in, ” Nang in leng nahi neiti, atah chu kahet tohsah theina dinga Keima hung peng a hiche Vannoi a hung kahi, koi hileh ATAH a kon tapou in Keima Ogin angai cheh e ati jou a chu Pilate in ajah , ATAH chu ipi ham tia adoh kit ahi.
Hiche joua chu Pontius Pilate chun Juda te koma hichepa hi athep mona kamu poi Kalchuh Kut nia mikhat lhadoh ding kiti chu koi kalhadoh ding ham tia adoh leh Juda ten hichepa hilou in Barnabas joh lhadoh un ati. Barnabas chu gucha songkul a kikhum ahi. Thutah chu Pilate in jong anelje ahet lou ahi.Ajehchu aTah chu kinel theilou ahi.
Tuni a isei nom pen uchu THUTAH kiti hi mundang a aumpon Bible a bou um ahi. Bible a ana kijih ho jouse hi tuni chan a adihpoi tiding umlou hel ahi.
Masang jep chun Tuisang let a Noah kong chu ahol hol uvin ahileh munkhat ah aum e tin asei uvin ahi. Hiche chu 1993 kum lai chu ahitai. Aseidan uvin Turkey gam a Mount Ararat lhang buhbang leh ling kihonunga kidalha(debris) noi ah akidalha in ahi. Hiche jonghi koiman ahipoi ahilou leh adihpoi tia anel theilou khat ahi.
Hiche tobang thim chun Eden Hon kiti Genesis Semtilbu 2:5 na ah, ” Eden Hon tia ana kisei chu I Bible uvin asei dungjui a ahu alha khum a asem mimasapen Adam a imutsah a aimut kah a anahgu khat kalahdoh a numei masapen Eve Genesis 2: 20-23 a achen na lhon dinga Eden Hon theiga tin tang, thingna louna dimset ana sema Mihem History a mihem ana chen masatna pen chu hoilai a um hita ding ham tia miching mithem Scientist hon ana hol hol u chu kimkhat in Mediterrenean Tuikhanglen noi ah aum e tiloi aum in Euphratis leh Tigris vadung akom a long ahi kiti chu British archeologist David Roh in Iraq gam Tabriz kim a um ahi atin akilah dan a tulai a Iraq gam khu hiding a mijousen ana ginmo hijongleh tuthah in Scientist hon Garden of Eden hi Southern Africa a South of Zambezi River Botswana it is a place of ancient culture with archeological finds dating more than 3 million years gam ahi.Lalibela kiti mun a hin Rock -cut Christian Churches from 12th -13th century aum in Aksum hi ancient city with obelisks,tombs,castles leh Our Lady Mary of Zion Church umna mun ahi. Masang lai a pat chun Ethiopia gam hi leiset a mihem masa pen ho chenna gam ahi ti kana ja jing in ahi.Botswana gam hi mihem pu le pa te Human Ancestor ho Major DNA analysis hatah a ahin bol uleh ahin mudoh uh ahi. Botswana kiti gam hi leiset gam landlock leiset in akolkhum gam kiti ahi. Hiche gam a landscape Kalahari Desert Gamthip. leh Okawango Delta gam hi gahing tincheng um na ahi. Central Kalahari Game Reserved ahi gampa louhing vegetation tamna ganhing Giraffes, Cheetahs, Hyenas leh Gam uicha tamtah umna gam ahi. Botswana gam hi Gamsa tamna Safari hoina pen a jong kithang ahi. Khatvei hi Elephant Sai 356 khatvei thi in anathun kidang tah khat anasoh in ahi.
Botswana khopi hi Gaborona akiti in hiche Gam a Hou tampen chu Christian ahi. British ten ana op gam uh ahi. 1966 September 30th achu Independent ana mu uh ahi.
Eden Hon aum na mun hidinga kiseina mun pen chu tulai tah in Kalahari Desert .Gamthip gam ahi.Africa gam aAbissinia anakiti tua Ethiopia kiti gam jong hi leiset chung a Gollui mi ho ana chenna pen ahi ana kiti ahi. Hiche hi hithei mong ahi ajehchu leiset hi kum asot tan tua eihon chenna Manipur lah jong hi kum sang sang masang a chu itobang gam ahi kihelou ahi. Archeologist ho seidan in tulai a leiset chung a lhang sangpen Himalaya lhang jong khu Tuikhanglen noi a um ahi kiti ahi.
Achaina iseinom len uchu akitphat leh Eden Hon chungchang thu akimjep in sei taote. Tuni a isei nompen uchu Bible a thu kisun hohi adihlou aumpon ahi. Ajehchu Harper’s Bible Dictionary in aseichu John 18:37 na a imu bang uva ” God is Truth” Pathen chu Thutah ahin Thutah chu Pathen ahi .
Christianten Bible itahsan nao machal jing tahen.
Thusimbu Machal jing thei na ding a pan lanom ho kipah tah in lem ahijing in ahi anoiya button “Click Here” khu meh utin details anasim ute.