By- L. Seikholen Khongsai
April 29, 2020 (Wednesday)
Note: Sepai Hinkho thusim Part- III nahi amasa a teni toh thusim kijom ahipoi. Thusim chombeh Sepai hinkho mama ahi. Tua isim diu hi Sepai hinkho a atah beh a thilsoh ho inasim diu ahi. Chutoh kilhon chun Sepai hinkho hi Gal le tol toh kilha kang louhel hinkho ahidan ana sim pan tau hite……
2009 December’a suty kahung chu kakile tan, January 17, 2010 nichun keijong Raipur apat Jagdalpur, Chhatisgarh jondin Mahendra Bus Service Counter ah kalut in ticket kakilah tan ahi. Raipur a pat Jagdalpur chu 180 kms ahin Jagdalpur apat Dantewada chu 90 kms tobang ahijeh chun keijong Dantewada a ding chun Night Super ticket kakilah tan ding ahi. Hiti chun Mahendra Bus balcony a sleeper seat khat kakilah in hivachun ka Bag kakidop touvin, kakitahdoh tan ahi. Kahung kipatdoh nauchun nilhah lang pung 4 le akim ahitai. Hiti chun Dantewada a ding chunk ache tauve. Chelai tah a Chhattisgarh gamsung chu Naxalli ho hat laitah ahin koima mohvadoh umlou ahi. Hinlah suty kiche chu kile lou thei kahi tapon, genthei tah leh lunghem tah chun Bus chunga chun kol le vain gen mel hetlou ngen toh katou khom in ahi.
Het ding khat chu, hiche laiphat hi Niseh a Naxalite hon Indian Govt. Sepai IED bomb a atha le lamkah twikah a Bus chunga akailhah uva atha tha jeng laiju ahi. Ajeh chun Govt. Sepai ho Gari kit le Bus kit Convey jong khat a khat che che lou ahi. Amahohi Improvised Explosive Device (IED) Expert ahijeh ule hiche a success ahi jeh uvin Govt. injong Sepai ho Gari kiti khat cha lhaile loudinga thuphon abolsa ahitai. Ajeh chun lamlen a IED (Bomb) akam jiuva Sepai Gari kiti ahung ngei ngei leh Bomb akam houva chu Gari jong Sepai jong tampi pi atha jingu ahitai. Neh le chah Ration ijakai chu Civil Shop Dealer hon Mess items jouse supply abol ahije.
Hiti chun keiho jong Jan khovah a lamjot ding kahijeh un kakipat doh tauve. Keijong bus chunga chun Mobile kaladoh in inlang ka call in kakipat doh dan thu kajinu le kanu kaseipeh tan, taona a eihin geldoh diuvin kasei in ahi. Ka Bag a chu ka-I-Card, tailou Sepai or Govt. property dang kapoh imacha umlou ahi. I-Card jong kasel doh a, keichu civil mi umbang banga ka um ahi. Kasam jong kakihoi sauthim a, Sepai mel mong mong polouva um kahi. Ijem tia lamkah a Naxals hon gari ahin check khat u jongleh Raipur a natong mai mai kahi tia kisei dinga kigo kahitai. Mobile jong Sepai min dia ginmo thei kiti him him kakoi lou ahi. CO pa No. jong, OC le Adjutant ho, MTO ho le Control Room No.hojong amaho min’a save louve Church Chairman, Head Deacon, Church property treasure, dear mother, dear Papa tiho minpouva ka save ahi.
Raipur apat pung 4 jou lam kajot nungun Keshkal kiti mun’a Bu kane pauvin ahi. Janlang pung 11 vel in Jagdalpur kakhokhel tauve. Kagel gel bangin gammang noilah munkhat ah lampi achun Naxals hon katouna Bus chu ahinkham tauve. Driver pa akailhauvin, Indian Force touvem tia adoh le Driver pan atoupoi civil mi ngen ahibouve tin adonbut e. Hinlah keijong ki ihmutlhemsah kagot vang chun ahithei poi, kichatah a umding la eihet doh diu ahijeh chun kakihetmo sah in hinlah ahahsa lheh e. Lamlen a gari ting chu mi 30 tobang ahiuvin, lamlen pam langa jong mi chat sao sao ahiuvin alhom pen a mi 100 val chu hidiu ahi. Driver pa jong najou naseije atiuvin akailhah uchu aphelp dungbeh vaibeh atho jeng tauve. Amaho chun hiche Bus a chu SEpai mi 3 lang touva report anamu u dan ahi. Hiche lah a chu keijong kajao dan ahitai. Hichun keijong Pathen hengah katao tan, “Pathen in, kaneova pat inchen genthei kahin, kanu le kapa genthei kiledoh kamit a kamu a, tua kajinu toh kacha lhon mel khat beh kamu a, naloupi phongdoh dinga pha neisah a hinkho neinalai dinga neideileh tujan hin Galmite a konin neihuh doh in, galmun ahipon, lam kah twi kah a vaitham din vang kakiphal poi, kathi jongleh galmun’ah neithi sah in, Uithi Ah thi;n kathi nompoi” tin lunggil tah in katao tan ahi. Polanga chun a aolah lah jenguvin, Driver pa le handiman pa jong avouvin, Bus chunga chun mi 4 ahung kaldoh tauve. Miho chu Torch light akhouvin, alukhuh alahdoh sah un avechil le tauve. Hiche achun mikhat chu akisem akisah dan chu aginmo jeh u hintin, akai lhauvin thu tampi adongun avoh toh akop tauve. Asakhao a check uleh I-Card ahin mandoh kit tauvin ahile upai a umtapoi. Hichun mijouse akum lhahsah kit un, mijouse chu khat khat in a check tauve. Amat pau chu amai atom peh un munchom ah atou sah tauve. Keijong midang dang chutoh line khat ah kading khomin Hoja kon nahin in eihin dongin Nepal a kon kahi tin kaksi sei tan ahi. Ka sakhao a check uvin, imacha ginmo thei a check doh pouve. Kasam ajut le len, asao thim jeh chun eidalha tai. Khatpa ahung kit in ka Mobile eilah peh in, Password eihon doh sah kit in Contact No,ho a check kit in amaho ginmo thei khat jong amu tapon ahi. Bus sunga ka bag jong a check uvin, amaho hetdoh thei thil khatcha kana poh lou ahijenge. Hinlah kakichat pen chu ka I-Card hi ahin maidoh diuvem tichu ahipen e. Ka- I-Card selna kasei doh diba ha,,,,,,,, seidoh tange o. I-Card chu kengkoh sunga aleinoija kajelut ahi. Kakengkoh eisut sah kit uvin, khatpa chun atat doh doh in hinlah kadip chah pen i-Card jong Pathen in kengkoh sungah akibesah chah kheh in ahi….. Kengkoh einung peh chun kadip a kahai chu ahung jangkhai tama chu o…. Pathen kathangvah e. Hichun kahingdoh tai tichun kakigel in, hinlah khat pa vang chun Trunk Box toh hung vaikon nala ahi kit in upaiya upai chu um louahi. A-umdan chu Transfer hung thah ahijeh a thil umdan ahet them lou jong hiding ahi. Iche khah louna muna achekhasa ho kidoh hi thilpha tah vang ahi. Bax jong alah lhah peh uvin, adangse se chu Bus ah kakaldoh kit uvin, amapa vanf chu ako den tauve. Keijong Bus a kakal doh vang chun khatpa dingchu kagel leh kalung thim anom mo val jengin, jingkho hung vah leh ama pa kithana thuso a hungpang tei din kagel in, jankho vah chun mit khat cha jong kasing tapon ahi. Atah beh in ajingkah in Damsel in Dantewada kalhung tan avel a suty hung kit ding chu hahsa kasalheh jeng tan ahi.
Ajinga chun atah beh in Satendra Singh chu Naxal hon lampi ah akailhauvin athat tauve tithu chun News ah ahung jaotai. Ama chun chapa khat le chanu khat anei jouva ajinu hinkho anabeija achate ni boutoh chengkhom anahi dan ahi. Apa umlou nunga achate nin iti hinkho aman ding ham,,,kagel leh kavou jang analheh in hinlah bolthei la akinei deh pon, kathil to chu kajan mang dia jong kadei lou ahi. Khonunga athu kajah dungjui in Satendra 17, January jan a M=Naxal hon amat uva chu thu adoh doh jengu ahi. Hinlah amahi posting thah nalai leh Chhatisgarh a hungkha jong ahilou jeh a seiding kiti mong mong chu ahet lou hijeng ahi. Hinlah Naxali hon thu kidong nasei poi tia thu imdan a agel jeh uva nasatah a a-engbol dan u ahi. Postmortem abol nau report chu ahileh akhut jung muh jouse Pin a asut peh u, akhut tin jouse jong abodoh peh uva, abilkol teni jong a at tan peh u ahi. Chule ama hitadi leh ajang jong a atkeh peh uva chujouva alol a at kit u ahi. Atahsa jouse jong moltum’a ajep dup deh uva thu imacha asei lou phat a thingphung khat a akhut kale’a akan uva, atahsa jong thingphung toh akan beh uva, dinpum’a adeh pangtah thal chang 10 a akap lut peh uva anatha u ahitai. Pathen in itaonau ana sang hih le vang keijong kajao deh chet dan ahi tai hiche nikho vang chu…….
FEBRUARY OPERATION……2010 February chun keijong suty kakile pan pan ahivang chun Operation chu keiho din niseh a Breakfast tobang ahijinge. CoBRA hotoh kitho khom’a hapta khat a nivei tobang alhompen a Operation kibol tei tei ahi. Naxal ho base Camp khat hi Bulu ding Plan kananei u ahitai. Kei ho Camp apat amaho Base camp chu 65 kms tobang ahi. Hijeh chun Campo Ration kakigot uvin kei ho Unit a chu mi 150 kahiuvin, 201 CoBRA ho mi 100 ahiuvin nilhahlang pung 2 don in agama lei amol lhang lhah a, hiche target mun chun jon din kakipat doh tauve. Nilhum keijin lam kajot uvin, lampi la kijot thei lou ahijeh in mol le lhang chu leiset pohdungjui chun kajot suh kajot touvun, dam lah le phaicham lah vang anom dom in, vadung katoh kit un, twi lah chu kanoh jeng uvin, kajot nadiu mun chun Global Position System (GPS) mangchan kakitol tol jeng tauve. Nilhah kho tim kon in Gammang lah tah kajot jing laijun, Vo henu,,,,, ilah akon ham Chelot kiti vacha ahung ham in kalung hel behseh in masang kaneo lai kapa toh Khoikaikun lang, Challei langa Jou lei kage lhon kahin geldoh in kalam jot lam kamah mo leu jenge. Hiti chun kakitol jinguvin, jan pung 8 don in lampi a kakichol pauvin hiva chun an le twi kajong tauve. Chomkhat jouvin kakipat doh pai kit uvin, jan khovah keichun kichol louhel in Dantewada District a Ketogaon kiti mun chu jingkah pung 230 chun kalhung tauve. Plan-A bang bangin amaho Camp umna Kho chu pung kal 2 sungin ka umkim vel tauve. Uicha jong ahung hamjin, ahin chingthei tah a kabol jeh uvin ka umkimvel tauve. Lamkot jouse katou pha un, kho hung vah thinthen chu kamoh nga jengu ahitai. Kho ahung vah thim, mi le kungbul kimah pet hin kei le Inspector khat umna langa chun olcha chan mi kengkhoni gin tobang kaja lhon tan ahi. Kaloipa chu lampi pangtah a Thingphung panga beh ahin kei akeng jep a um kahi. Mikhat hi ol ol a hung kithol thol chu kaloipa kom ahinphah chun kaloi pan athal long toh asuton, hands-up abol tan ahi. Kache phei in akhut anug langah kakan lhop in, amuh jong solutape ah kakan peh in athu chu 2-I/C pa kom’ah pass kabol tauve. Hiti chun thingphung toh kakan beh un kakoiden tauve. Khopam’a umhon phatah in guard kabol un, khosunga mi 70 tobang alut uvin Khossung le Camp sung chu kakhol chendeh uvin hinlah numei chapang ngen se nana dimsetuvin, Thingnoi kiti him him chu khat cha ana um pouve. Kalungdon nachun thil jouse aphat cheh a kisuhsel a kibol a, mi 10 beh kithat dingham kiti anajam doh thei u chu ahi. Aseipeh u khat vang umdin kaging mouve. Hiti chun hiche Camp sunga chun Kerosene Drum 10, Dal Bag 20, Chini Bag 10, Anchang Bag 50, Ankam thao tin 25, Onion Bag 10, Garlic Bag 5, chule Bongnoi Packet lente 20 val thil dang dang tamtah ana umin, Petrol jong Drum 5 lang ana umin, Kerosen Drum chu kakap keh uvin, Thao kachap uvin, athil jouse chu kahal lhah peh tauve. Mei khu vang chu Vanthamjol ah akitunge. Apoh lah lah jengin Uicha tea pen un mei koutoh hiti chun kahin dalha tauvin ahi.
Kamimat pau vang chun akhut akeng le amai kakan pum un kahin pui tauve. Thu tampi kadoh vangun khat a khatcha asei tapoi. Hitia thu a imjing kei phat chun kahin jel pan tauve. Munkhat ah chomcha kakichol un, twi kaodn un, Breakfast kabol tauve. Hiche mipa jong chu 2-I/C pan Breakfast peuvin atin mihem hinan lungset chu umthouvin, hinlah amaho mibolna igel doh leh avun lipding bou ilunga um ahi. Kenjong breakfast (BF) kapeh le kaloi pan na-isopi hija nalungset lheh ham, peh ngailou chu atin, akom’a kakoi BF packet chu apeh mangjel peh tan ken jong kanung don tapon ahi. Hichu jingkah lam pung 9 vel ahitai. Hiti chun kahung tauvin, sunkim lang ahitan nisa jong ahamthim tan lal jong a hung um jap jap tan ahi. Ajeh chu jan khovah a kichol louva lam kijot khohvah kei ahin, an neh twi don jong kisuh sah talou ahi. Hijeh chun nisa chu akithoh lel ji lheh in ahi. Mobile phone akipoh vanga network kiti mong mong jong um lou hinalai ahi. Wireless Set, walky-talky bou kakipoh jiu ahi. Janlhah a vadung kanoh jeh u hiding dan ahin kaloi hokhat sudharshan singh kiti khat pa ma akengto vun jouse akoh in lamjot but mong mong talou amapa lam kap leu ta, service kangah ditai, hibang a hahsa khoh tah in hibang genthei kathoh hih e tin akihahsel jah jah jeng tan ahi. Ama keu ahipon hitobnaga Operation iche tengleh mijouse problem kinei soh kei ahi. Hiche hohi ahekha louhon ahet louvanga ahekhasa hodia gim le da umtah hinkho ahijin ahi. Hitobang genthei kithoh ji hohi insunga nu le pa ji le chaten ahet doh tei vang ngai ji ahi. Hiti chun koima jong pao lou, khat le khat jong kihou lim louva imit bouseh a ki houlim pum chun kahung kitol jing un, sun kim chun munkhat ah kamimat pau chu thingphung toh kahen beh un, thu kidong jouse asei louhel phat chun Rifle Butt ah kahin supan tauve. Kakhet khet nauvah amit amai jouse thisan akai in, khaova kikan na akhut jong apomdoh tai. Ama chu ache but mong mong tapon, kakai tho thouva hichan chu kahin lhut u ahi. Vadung galkai piding atiuvin, Officer ho akihouvun hilai mun’a chu chaidoh din pha ahin sah tauve. Ama akiboipi jing laise a lamjot kihat thei talou ahijeh in, Thungphung bul’a chun katou sah uvin, akhut anung kale ah kakan peh uvin akeng vang kalhap lhah peh uve. Hiva chun akap nom nom atiuvin, hibangse asoh un, athisa tobang ahi tah jeh chun ken vang kakap tapoi. Mikhat in meichang 3 ah akap in hilai mun a chun kahin dalha tauve. Vadung kahin phah ding konchau chun Gamlha thim tah chun Naxals ho mi 100 val tobang chun eihin gal kap uvin, amaho gadel kit ding chu, itobang plan ananei diu ham akihet lou jeh in kadon tapouve.
VADUNG KAPAL GALKAIJU,,,,,, Vadung chu lenthim tah ahi. Vadung kapal galkai masang un advance party ho keiho langkai vadung pang jet le veijah line up position alauvin, front and back, side to side jouse clear abol uvin chujouchun Second cover up party hon vadung twi anoh gal kai tauve. Agal kai jouvin amaho chun vadung gal lam pangah front and back, side to side jouse clear anabol kit uvve. Ajeh chun itiham chun Naxali hochun Vadung achun Ambush anabol khaleu twilah a kathi chap jeng theiju ahijeh a hiche tactical movement chu move Plan a jao tei ji ahi. Hichun adangse chun vadung twi kapal galkai un, keima keima plan position kahin kimat kit uve. Adangse kahung galkai kit phat un Advance party, vadung kanoh pat nalanguva position laho chun ahin pal galkai kit un, amaho chun natural position akijop pai piajun tactival position chun kahung kitol kit tauve. Damsel in hiche ni jan pung 9 chun keiho jong Camp kahung lhung tauve. Mi tampi kahin tha lou vangun ache jouse bit keija kahung kinungleu chu keiho dia galjona lenpen ahi jenge. Ajan jan chun kakisil thengin, pung 10 lang ahitai. Hichun kajinu ka call leh ahin pick up, khol a kacheu damsel in kahung kile tai tithu kaseipeh in, aman jong kanu le kapa anaseipeh in lungmongin achol dotauve. Kenjong ka Bible kala doh in Psalms 20: 4-5 “Pakaiyin nadeichan nape hen, Nathilgon jouse lolhin sah hen! Chuteng keihon nagaljo kipa piuving ting, Pathen vahchoiya naminthan kalop diu ahi. Nathum nangeh jouse Pakaiyin nape bukimsoh hen!,,,,, kasim in keijong lungmongsel in kajan choldo tai….
—————BEITA ——————–
Note:- Part-IV tengleh Chhatisgarh gam’a Sepai mi 75, April 16, 2010 kuma anathi dan u isim kit diu ahin ana ngah hat uvin na……