Home N Lhungdim LALDENGA MIZO REVOLUTIONARY LUBOH PA HI ICHAN GEI A NA HET EM?

LALDENGA MIZO REVOLUTIONARY LUBOH PA HI ICHAN GEI A NA HET EM?

639
0

Amahin Mizo Independent hi ana del tah tah ahimong na dem?

  1. Laldenga 192 7-1990 2.R Zamawia’s Momentous Book, 3.Mizo Accord Signing ,30.06.1986. 4.Laldenga and RD Pradhan Speaking after Peace Accord.

Asun:
N.Lhungdim
Thangting House
Molnom- West

Date- 17th August 2020

Laldenga chu loulhou mi Liantlira Ralte leh Darchhungi Hnamte chate lah a a 4 channa in 11th June 1927 in Pukpui Village Lunglei District of Mizoram ah ana peng in ahi. Indian Army ah ana pang in Havildar chan ana hi in sepai a kon in ana hai in Civil service ah District Council Office Aizawl a Account Clerk in ana pang in ahi.

Amasapen in Laldenga in NGO khat Mizo Cultural Society kiti 1955 in ana sem in Secretary in ana pang in Mautaam kiel Relief ho ding in na anatong in Assam Govt. in ninglhing tah a hinjou na ding ngaichat ho [basic survival needs] ana peh lou jehin pressure group hat jep khat semding angai e ti in a Society min chu Mizo Natiinal Famine Front ti in September 1960 chun amin ahin thah sem in ahi. Hiti chun ol ol in Political Organization dan in ahung um in October 22nd 1961 in Mizo National Front ahung soh doh tan ahi. Laldenga in kichom pohna Separatist movement dingin Pakistan a kon in panpi na ana mu in Assam Govt. in aman in jail ah ana khum in ahi. 1963 a kipat 1966 chan East Pakistan in military Training leh shelter kisel nading Mizo galsat ho ana phal peh in ahi.

February 28, 1966 jan kim in MNF in hangsan tah in Mizo District a Town len ho ana lonkhum uvin March 1966 in MNF Uprising Rebellion ahungsoh doh tan ahi. Chamlhat Independence declaration aphong uvin Mizo jouse India chunga kiphin dingin asei uvin ahi. India Govt. in jong nati nah uleh tin Sepai tamtah asol lut in Aizawl khopi jong March 5th leh 6th in bomb ana lhah khum uvin ahi. Thinglhang kho a cheng mipi ho akho uva a kon in akaidoh uvin kho kigom khom[regroup] village ti lamlen pam ah asem uvin PPV kiti Progressive People Village atiuvin ahi. Kum 20 tah thisan naisan so in galsat hon India ana dou uvin 1971 a East Pakistan Bangladesh gal a ahung lhuh a abei phat in Laldenga sepai ho Arakan , Burma lang ah akison uvin ama Pakistan ah alhei lut in Europe a London a Indian Official ho toh guhthim a meeting anei uva nungche a chamlhat tah a kihou toh ding ana seipen uh ahi.

Mizo Accord Signing ,30.06.1986.

Hiche akiphin lai uhin vei tamtah Laldenga hi mat in House arrest in ana um in Bangladesh leh Pakistan ah kum 10 tobang ana um in ahi.

Tuni a isei nom uchu Laldenga kitipa hi English a Super Oratory Power thusei them chungnung mihem khat ahi. Athusei ho chu apet pet a anel thei leh aneljou koima ana umpon ahi. Midang sanga chihna tah khat achombeh a anei ahi.Hetthei khat chu ajehchu ama lekha them jong hilou khat in Mizo khangthah lekha them aching tah tah ho ana thunun a anung ana kijui sah chu 1824 lai a German gam a Hamelin town a theile mut them Pipe Piper kitipa Hamelin town a chapang 130 tah Pipe amut a anung akijui sah a apuimang to chun akilo natah khat aum in ahi. University a M.A simlai B.A simchai leh chailou tamtah lah a amin phah thei khat chu Pu. Malsawma Colney leh Ru. R. Zamawia kiti ho chu lekha themtah ahi. Koi koi ti hilou a miching tah moh lhep jouthei mi hilou hel ho ahiuvin ahi. Ahileh iti dan mong mong a Laldenga chu anung ajui uva thi le hin, hesoh genthei, lunggim lungdon toh kimaito dinga Mizo Independent chu hithei dinga agel uva ahinkho uva achihnao athep nao Govt. natong nom uleh service pha tah tah kimu dingho chun gam noi a ana lut uva kum 20 tah gamnoi a ana lut a atamjo ana thi a kum 20 joua hingdoh phabep khatbou ana um chu thil kidang mong mong ahi.

Mizo in India a Chamlhat amu thei na ding chu iti asei a mi hija chu ana puimang ahitadem? Kum 20 sunga Mizo mipi ho hesoh genthei, lunggim lungdon, kana lhisona, thina manna ana to uchu tua Statehood amu utohin akitoh na dem ?Hiche MNF movement jeha galsata hung India sepai hon Mizo nungah ija ana suhset [Rape ]uva kichepna a ana bolgenthei uh hitam? Simjou sahjou hilou ahi.

Hiche to kimat in Mizoram a miching tah tah hon ipi ana sei mong mong uvem themkhat ve ute.Amaho vang in a na pumtahsan lou hel u ahi.

  1. Rev. Zairema- Mizo holah a B.D pass masapen leh Mizo Bible ledoh masa pa Hou thudol a Thempu chungnung tobang a ana nei uh pan hitin ana sei in ahi. “ Laldenga chun Independent ana delpoi, boina asem masanga kipat chun India toh aki kah u chamna seia natong dingin Synod Houbung mi ana tep masat ahitai.
  2. Hranglura- ” Laldenga maichangtah a, ‘boina hinsem in natin Naga lamkai Phizo banghin London ah lheimang in nei dalhatei uvin nate”.
  3. Paul Zakhuma- London a B A pass ahi tia kisei minthang , “India hi MNF ten joding chi ahipoi Mizo hohi jan an kham jong kilhinglou ahi.”
  4. Brigadier T. Sailo-Ex
    C M
    “Vote khatcha jong mujoulou MNF ho koma lal touna kapedoh theipoi.”
  5. A Thanglura Assam Govt. a Mizo Cabinet Minister hi masapen- “Laldenga Lamkaina a Mizo Independent namu uleh alopna in nei that uvin.”
  6. Ex- Assam Chief Minister B.P Chaliha- “MNF ho chu Independent del ahipouvin Gucha [decoity]ahiu ve.
  7. Ch. Saprawnga- Ex CM
    “ Laldenga lamkaina a Independent del chu Vadung song lah a tuili lut tobang bep hiding ahi. “
  8. Achaina in Laldenga lamkaipun ipi asei em? “ka ka khut khopi [thump ] kahet chen ma ma in Independent namuding uh ahi atin ,. India sepai hon ahinkap uleh China Fighter in ihin panpi ding uh ahi anati in ahi.

Tulai Mizoram Chief Minister Zoramthanga in ipi asei kit em? “India leh MNF chu kibonto in a joujo um lou in kaki sih lhuh uvin ahi ana tin ahi.”

Tuni a iseinom pen uchu Pu. R. Zamawia MNF Gallang a kipat Defence Minister Pakistan a jong training che masa Gauhati University a B.A Economics Hons ana jou pa chun MNF a ana panlai uvin Laldenga chun 1971 langa kipat chun India a nunglut a District Council a dan dihham dihlou ham a Service ana haisah uchu nungpan kit ding ati lheh lheh in akilou in gal bolding sanga kihou toh ding lang joh ana ha sei in ahivangin amaho lah a Pu R. Zamawia, Defence Minister leh Pu Malsawma Colney Senator pa eiho Kuki ho Pu Demkhosiek Gangte ho chun pasal ikipat ngal leh moh haithei ahipoi mano pai ding ahi tiho jouse chu Dumpol ahi atiivin ana man uvin Open Jail ah ana koi uvin anungche nom aumleh anungche na ding lampi ana khapeh pouvin ahi. Hiti ho jouse abul a kipat Mizo Independence Movement ahung kigon a ahung kipat a akichai gei tobang hin lekhabu satah khat, ZOFATE ZINKAWNGAH- [Zalenna Mei A Mit Tur a Ni Lo]- peh 1038 a sa lekhabu ah imchep umlou helin thengsel in aseidoh sohkei uve. Hiche lekhabu chu kasim leh keijong hatah in kahin hechen bep in ahi.

Laldenga and RD Pradhan Speaking after Peace Accord.

Amagel sanga phajo a Mizo khangthah Gollhang Nungah ti chomlou a ana jui vang uvin a Political Movement chu 1971 a akisonpi pen leh akimatpi Pakistan in ama deibang leh Pakistan un India suhset na dinga ana lungput uchu ahiding banga ahitheilou phat in ama jeng jong Pakistan Karachi a House arrest tobang a aumlai a chu England a London ana jot a ana kisel manga hi. Hiche Mizo Chamna thu akiha sei laitah a jong ama kom a jong kimaito a kamcheng a kihoupi dinga tulai a MLA masang a IPS officer aban a MP ana hi Pu. Lalduhawma tu tu a Mizoram Assembly a ZPM Opposition Leader pajong London a gache a tahsa tah a gakimu a thuchaina agalah ahi. Pu Lalthangawla ,Pu Lalduhawm leh Pu Zoramthanga ho jong hi Ex MNF ngen anahiovin ahi.

Achaina in hitia Govt. of India toh kihou tohna ding phatsot tah ahin nei nung uvin June 1986 kum a kinoptona Aizawl asoikai dinga Delhi a kona ahung chun Calcutta a kaum lai [1985-1988 ] ahi in Pu N. Pachuau IRS Calcutta a Mizo umho lah a senior pen lamkaina in mi phabep khat Dum Dum Airport kom a 5 StarAirport Hotel a alhun nah a jankhat kache uvin hiche chu Laldenga atahsa a kamu masatna pen leh kamu nukhah nspen ahi. June 30th 1986 in Aizawl ah Peace Agreement soi abol uvin India Govt. thalheng in chuche phatlai a Home Secy. R.D Pradhan IAS ana pang in Pu Lalthanhawla leh Pu Laldenga in jong Mizoram Politics lam a lamkai hina soi ana bol in Mizoram Govt. thalheng in Pu Lalkhama IAS, Chief Secretary in soi ana kai in Mizoram chu Assam a District khat a kon in Union Territory ana hi in Union Territory a kon in Statehood ahin mu uvin Pu Laldenga chu Chief Minister masapen ana hi. 1986 akipat 1988 chan Chief Minister anahi in State pilhing a Chief Minister masapen ana hi in ahinla vangset umtah in July 7th 1990 ni in ama kum 63 alhin in Lung Cancer anei jeh un London a kijen dinga ache leh alhun masang Airport leh alhun nading in kikah lampi ah thina ana toh in ahi.Tu chan in hing nalaileh kum 93 hitante. Alongdamsa chu London a konin Plane in ahinpo uvin Aizawl a mun lailung tah ah avui uvin ahi. Ako chungchu April 1999 kum in Aizawl a kholjin a kache chun kaga ve in hitin akisun in ahi.
Mizo Nampa Pu Laldenga Damreng roh,”
tin akisun in ahi.

English a

“Long live Father of Mizo Nation Pu Laldenga kiti na ahi.

Thusimbu Machal jing thei na ding a pan lanom ho kipah tah in lem ahijing in ahi anoiya button “Click Here” khu meh utin details anasim ute.

Previous articleROSE LINGBEI AUMPOI-3
Next article“VANTHANG” THUSIM