Home N Lhungdim KHANTOUNA-MACHALNA JATCHOM CHOM

KHANTOUNA-MACHALNA JATCHOM CHOM

278
0

-Different ERA of Human CivilisationCHOLNGAHNI – PATHEN THUHIL

Asun:
N.Lhungdim
Thangting House
Molnom- West

25th August, 2020.

Mihem Khantouna Human Civilisation kiti hi period chom chom in ana umsah uvin Paleolithic Era kiti hi 3 million- 12, 000 BC kikah chu hinte. Aban ah hiche phatlai ahin mihem ho hin song manchah [stone tools] ana mang pan uvin hiche hi Stone Age kitichu ana hitan te. Aban ah Neolithic Era ahung kipan in hiche hi Stone Age akichai kon final period 10,000- 4,500 B.C phat lai chu ahi akiti. Hiche Neolithic Era hin loulho, thingpoh, Agriculture ahilou leh Farming ahinbol pan uvin hiche jou a kipat a hi leiset mihem Human Civilization alen cheh 2 ana um in khat chu Middle East aEgyptian Civilization ahin solam a um Chinese Civilization ahi kit in human civilization ah adang dang um jong leh hiteni hi het thei pen ana hilhon in ahi.

Hiche Neolithic Revolution a kon a hi gam chom a khantouna Africa, Asia leh America gam a ana kithe thang ahi. Hiche holah a chu achung a isei uh Egyptian leh Chinese Civilization hi akiha seipen leh ana khangtou pen ahi. Chinese leh Egyptian Civilization hin kimatna tampi anei in adeh in Geography leh Technology lang a akhangtou in ahi. Hiche Civilization teni hin ana tup pen uchu gamchom a kon a hungho a kon a ki huhdoh na ding a jat chom chom pan ana lah uh ahi. Ani ni hin tuidung pang Nile River leh Yellow River pang ah ah akipan in ahi. Lekha sutna ding hin alim pictogram ana mang cheh uvin ahi. Hitiho jeh hin hiche Civilization teni hin lekha simthei ana lhom in ahi. Ani ni lhon in loulhona dingin tuilam canals ana semlhon in lampi Roads jong ana sem lhon in ahi. Ani ni lhon in kidang tah tah mi muthei ana semdoh lhonMonument Great Wall of Chuna kiti leh Pyramid kiti ho semnading in mihem ho agoi lhon a kum tamtah lut a ana sem uh ahi.

Hiche Civilization teni hin midang toh kitimatna ding ana ha deipon China te in Great Wall of China kiti ana bol ujong hi midang Mongol ho toh kiha timat louna ding a ana sem uh ahi. China hon atahsan khat uchu Ethnocentrism hiche chun amaho khantouna hi midanga sang in athupi joi atina tobang ahi. Ahivang in Egyptian holoi hi akidaldoh na ding uh semsa Pathen semsa Natural barriers ana umjongleh midang ivilization toh kihou thei a ikhohna a kilah toding ana tiuvin hiche chu Chinese Civilization a amaho changa ninglhing ahijeh uvin kiti midang toh kitimat ding adeipon ahi. Yellow River kiti0 chun Chinese culture chu nasatah in influence abol in hiche tuidung hi atuidung chena akhel jing jehin pkichat umtah tuidung ahi. Ajehchu achena akhel phatleh town leh village asuhset thei ahi. Hiti ho jeh ahi Chinese hohin tuilam[canal] tamtah ana sem uva village leh town hi ana huhdoh uh ahi. Ahinla aphatna khat chu tui ahunglet jouleh tuidunga kon in tui ahung in loulho nading in lei pha ahinsem kit in ahi.Egypt te Civilisation leh Economy hi Nile Luidung a hi kiha ngap kit ahi.

China ten leiset chung a kidang The Great Wall of China chu asemna ding uvin kum tamtah ana lut in hiche hi Mongol ho a kon a kihuhdoh na dinga ana sem uh ahipen in ahi. China te hin chariot, roads chuleh thih iron ana mang uvin ahi. Amaho hin in a avah u domestic sakol jong ana nei in lekha sut dan uhi complex system ahi in achung a isei bang uvin pictogram amang uvin eiho English alphabet a 26 aum leh amaho ahi character 1000 lang ana um ahi. Hiche ho hi abon a lungchin a koiding ahijeh in lekha them kiti chu ana tamlou ahi. A lekha sut houhi a Pathen utoh kihoumatna dinga ana sut uh ahipen in ahi. Alangkhat ah Egypptian hohin Geometry amang uvin damdoi medicine kiti khat ana mangpan uvin hiche hochu amang uvin mithisa ho munnification ana um in ahi.Egyptian Mummy tia minthang ahi. Calendar jatkhat jong ana mang uvin hichu achenna kon uva Nile River ahung let phat hetna khat ahi. Amaho hin amasapen in Papyrus paper kiti khat ana mangpan uvin ahi. Hiche hi Papyrus plant chu apheng a asem uva leiset a amasapen apaper hung kisem patna ahi. Egypt te thilsem dan hi Technology chombeh khat ahung hidoh in Pbnictogram a kon in Hieroglyphics ahin semdoh uvin hi che lekha hohi kiveina leh kivaihomna a ahung kimang pan in hiche a kon a hi literature, thusim leh la, taona kiti hohi hung kijihdoh pan ahi.

Achung a isei bang uvin Egyptian leh Chinese Civilization in kibah naleh kibah louna adeh a Geography leh Technology in ana neilhon in ahi. Hiti ahi leiset a khantouna aban ban a hung machal dungjui ahi Egyptian leh Chinese Civilization hotoh kikhehna leh kibah na hung kipan doh ahi.

Achaina in khantouna itiu hi photlot a hung machal a hung um ahipo in ol tah a hung ki pan a mihem in ama Hetna leh Chihna ahin man a Invention leh Discovery kiti ho hung umtou peh ahi. Hiche hi tua jong kichai nailou aban a Invention hin kichai tih aneilou ding ahi. Vetsahna ding in May 24, 1844Morse in telegraph ana mudoh in munkhat a kon a munkhat a thuthot theina ana um in hiti chun amachal peh in Graham Bell in 1885 in Telephone ana podoh in aban ah tulai a Facebook itiu hi Mark Zuckerberg in February 2004 in ahin podoh kit in ahi. Tulai tah a iboipi uhi leh WhatsaaP hi India sung ah May 3,2009 in Facebook neipan ahin polut kit in ahi. Hiche a thujih ding tihi tulai khang a iphah laitah uh ahi.Tv hi 1956 lang a ana kipodoh hijong leh India ahung lhuna chu 1976 lai chu ahin Colour Tv hi kahetdan in 1982 kum a NewDelhi a Asian Games um chu chulai I &B MinisterVasant Sathe pan agel khoh jeh a ana umsah masat pen ahi.
Aban ahi ipi hung kipodoh be ding ham hiche ho sanga detma um leh tamtah hung kipodoh nalai ding ahi. TV 1956 in ana um masapen in Black and White ban ah Colour Tv ahung um in Colour Tv 1982 jong digital Tv ahung hitan Tv kanei til lai 1986 lai chun channel 8 bou aum in channel ilheh ding leh ikhut a kitham a kilheh le le ahi.

Tun Tv 2018 chun channel 850 val aum in gamla tah a kon a Remote Control a inop nop kive ahitan ahi. 1984 lai a Colour Tv neiding kana tup a kana deichat lai igel leh tun ka in ah Colour Tv 4 leh 5 kanei tan ahi. Landline Telephone 1966 kananei in tun Mobile phone jong 3 lang kanei tan ahi. India gam a 1996 in Mobile phone akijang in 1986 kum in Calcutta a ka umlai in Tezpur a um kachanu toh kihou na ding in Central Calcutta a Telegrph Office a kaga jinu toh ka che in Trunk call bolding in mi akigol in hita chu kihou thei bep ahi. Hiti chun eiho lah a ajong abul til in PCO adimset in PCO phat akikhel in tun Mobile phone jong Key pad anahin tun Touch Screen masang a sang in Internet akithun in Trunk Call achombeh angai tapon inop phat phat a leiset chunga mijouse toh kihou thei tan ahi. 1967 February kajinei ni chun Box Camera nei khat aum in hiche tailou chu Camera dang aumpon hiche Camera neipa jong chu akiphasah kit in a negative jong pedoh nomlou achom a choh kit ding ngai ahi. Hiti chun Black and White Photo a kon in 1984 chun Colour P hoto printing ahung kibol in Colour printing khat bolna dingin Jorhat a kon in Calcutta a athot uvin copy khat Rs. 10 ana kipe ji in tunvang phone neijouse Camera man ahi in Camera phone neijouse Photographer ahitan ahi .

Thusimbu Machal jing thei na ding a pan lanom ho kipah tah in lem ahijing in ahi anoiya button “Click Here” khu meh utin details anasim ute.

Previous articleKALUNGSET HOICY-II
Next articleLUNGSED HINKHO KAMAN PISA-II