Home N Lhungdim KHANG KIKHEL KITI HI IPI TINA HAM?

KHANG KIKHEL KITI HI IPI TINA HAM?

321
0

KHANG KIKHEL DUNGJUI A KIKHEL THEILOU CHU LHAHSAMNA LENTAH AHI.

Asun:
N.Lhungdim
Thangting House

Molnom-West

31st August 2020.

Leiset hi aKhang aKhang in akikhel in mihem khantou na leh machalna Human Civilization kiti jong Neolithic Age, Stone Age kiti ho ahung kikhel toupeh in mihem ahung khantou dungjui a kum jabi century a ahung kikhen in jong B.C khang Egyptian leh Chinese Civilization khang Roman Empire let lai ti in aban aban in ahung khangtou in Century ija ham masang chun tulai a date nikho kiti ho ana kimelchih pon akum inbou akihe in ahi.

Adeh in British ten India a vai ahin hom uh 1757 a kipat chun Indian history jong ol ol in nikho ahung kimelchih in tulai phatin ahileh nikho keo ahitapon nidan nilhah lang jingkah lang nidan hijat minute hijat tichan in melchihna ahung umtan ahi.

Hiche achung a Lhat leh ikho ahilou leh Khang kikhel dungjui a mihem hi ol ol a kiheitoh a kikhel jing ding angai in ahi.

Keima hinkho ah kahet chan in Kapu Khuphem khang Kapa Hemthang khang keima N Khungdim khang leh kachate khang kahung lhung taouvin Kanu Veinem leh Kapa Hemthang khanglai chu chihna thepna holmun umlou khang ahi. Kei N Lhungdim Khangchu Hahsa tah a School kai a chihna thepna holphat ahi.Tolphei kho a kin a niseh a sun an kipoh a Thingkang phai L P School a keng a School kaiphat ahun Kachate khang ahileh chihna thepna holna ding School leh College ho chu akotphung Door step uva um tobang ahitan ahi.Kahon batah a Gandhi Memorial Model HighSchool um ahitai.
Kei lekhasim tillai a Tolphei a kipat a buchun kipoh a Thingkangphai a School kailai chu kisei jongleh kachaten ajong atahsan loudiu
ahi. Kihil na a jong anei theilou ding uh thilphachom lou ahi. Ajehchu hiche phatlai leh tulai phat hi akiha khel behseh in English a Generation Gap kiti chu ahung ahitan ahi. Khang kiti hi kinaicha hijongleh aphat leh aumchan aki khel behseh leh seimat hahsa tah ahi.

Shillong a ka posting lai 1988-1992 lai in Pu. Chonglenthang Changsan ACS akon a IAS hung kaitoupan chun chapa khat keo keo Khumboi anei in achapa chu ama Garo am a officer ana hijeh chun Garo politician hotoh akiha het in achapa neisun chu hesoh tah a lekha sim ding lunglutna nei tahih in Garo Minister ho chate toh kivop a noplen dingbou aboipi in Pu.Chonglenthang hi abul til a Tipaimukh area a ana peng a ana khanglen ahi. Aman aseikhat chu a lekhasim til lai a ahahsat dan, avaichatdan, agenthei dan, asum neilou dan ho asei in aman asei khat chu meikhet jangkhat hi kehni aso in nivei kana mangjui e atin ahi. Hiche hi asemthu ajou hiponte khang masa a lekha them masa ho Pu Thanglawra kiti ho Imphal a Lambulane a Boys Hostel a ama leh ama an kihon a mebel lup leh lekhasim tho tobang ahiuvin ahi.

Anomsa dom a lekhasim chu Pu Haokholal Thangjom ho chu ahi ajehchu apa chu Lambu ahin British khanglai a lambu chu tulai grop D employee ahi ahinla athu nei dan uchu tulai a SDO ho sanga thunei jo ahiuvin ahi. Khokhat a govt. summon hom a ache ujongleh kho Haosa pa in ahchal khat ana matpeh jui ahi.
Pu Chonglenthang Changsan le achapa Khumboi kihou theilou chu amani kihouthei lou ahipon a khang lhon chu kihou theilou joh ah.

Tuni a isei nompen uchu Khang Kikhel kiti hi Generation chom chom tina ahi. Kei khangleh kachate khangjong khangkhat a kikah bep ahivangin kei khangthu kaseileh kachate ahe thei tapouvin ahi.

19th leh 20th century kipat tillai in Tipaimukh area a Singson ho Haosa ahiuvin gamlentah tah chungavai ahom uvin ahinla 20th Century kichai langleh 24th century in Tipaimiukh area a Singson kho aumlou tobang ahitai.
Chuche phat laiya Senvon kho chu in 300 val ahi akitileh kitijat ahi. Tun D Phailen kho hi in 700 val e akitivang in akilungdong tapon ahi.Akhang kikhel jeh a kilungdong a kilungdon lou ahi.

Hiche tobang chet chun Tamenglong area ah Thadou to kinai Sitlhou, Lhovum leh Kipgen ho haosa leh thunei leh thanei na ana nei uvin ahinla khang ahung kikhel in tun akho houjong Milong hon alo uvin aumlou tobang ahitai.Taloulong chu Sitlhiu kho len loi anahin tun Tamenglong a umtalou in Kanglatongbi Orphanage kim a gam acre ijaham khat Taloulongbahi atiovin ahi.

Hitima chun Ukhrul langa jong Haokip leh Haokip toh ki mat ho khonei leh gamnei ana hiuvin khang ahung kikhel in Tangkhul ho noise tah a ana kikoichun politics langa lamkai pha leh juithei ahin nei uvin adeh in1990 vel chun Kuki kho 300 val delmang leh suhmang in ahung um in tuhin Kuki kho aum vang in masang to itekah leh aum lou tobang ahitai tithei ahi.
Phatkhai lauya Chahsat khopi kitia kithang chu tukum June kha in noise tah in akoma cheng Sampui kho hin ahallha uvin Haokip MLA 5 aumvang in alonaje ahe pouvin ahi.

Tuni a iseinompen uchu Khang Kikhel hi eiho dei dei leh nop phat a kikhel jong ahipon leiset chedan leh huinun dan a hung kihel ahi. Khang chu eiho dei dungjui a hung kiheitoh ding ahipon mihem eima ho joh khang kikhel dungjui a lunggel leh lungput heitoh ding, boltoh ding ahi. Hiche dungjui a kikhel ding golou alungput a athunei lai a loupi lai hinalai dan a gel a hinchu khantouna Tuidung Current akale lang a kijap tobang, swimming against the Current ahin ahi. Tuidung chu nasuh jap louleh natou jap leh ichan gei najap jou di ham? Kuki ten jong 20th Century kipatlai 1917 lai a Kuki Haosa ho Mithu ngai, Kithu to leh Kithunun na chu
isei sei uva kiletsah pitah a ium uva jong thil phachomlou ahi. Tuhi 21st century kum 2000 Millennium jou kum 20 na ahitan 21st Century a 20th kipat til lai lungput chu igel a ihin uleh Machalna hilou hel Nungchal na malai Pute Pate khang a hing nalai mihem ihidiu tulai adeh a Science & Technology sang cheh cheh leichung a lamjot ding sanga van le lei kikah alampi sem ding Skyway Technology kiti Online Business Investment kiboipi lai a eihon Bicycle jong ana
kimanlou lai mihem kum lhomjo in sang a tahjo thu sei nel ngamlou dihleh dih lou leh athu ana ngailai chu ahitapoi. Tuhi chapang hijongleh ahoi apha ahet leh kihoupi tehse hijongleh ahetlou kidoh phat ahitai tihi hetdoh ding hiche Khang a hi hiche Khang umchan khanchan itho ding uh ahi.

Tulai Khang a hi Malai Khang thophat ahitapoi.
Inchen louchen a jong Khang masa chun Nouhon Tehpi ana jen uvin tukhang hin Tehpi hon amounu ajenphat ahitan ahi. Mou leh Tehpi kitohlou hi amani kitohlou ahipon akhang kitohlou ahi. Akhang kitoh lou chu ani ni lhon a kemna thei thei a akemsuh lhon a noilanga kimuto lhonding achung nung kichua chung lang akimuto sang a anemding kichu Christian hinkho keo hilou a mihem hinkho a akhoh pen pen chu khat le khat kitimatna hi semhoi lehbsemphat got chehding ahi.

Tulai khang dungjui a iti hin ding ham tijoh hi aboipi lhon louleh mou leh Tehpi kikah chu machal na umlou ding inchenkikhen na umding ti hi mijousen het ding ahi.

Hijeh a chu Khang

Kikhel dungjui in

nangjong kikhel in tihi

Ithupi uh ahi.

Thusimbu Machal jing thei na ding a pan lanom ho kipah tah in lem ahijing in ahi anoiya button “Click Here” khu meh utin details anasim ute.

Previous articleAPANNA UMLOU GAM GOH LAI KICHU A CHINA TOH INDIA KIDOU DING A UM
Next articleHEO NEINGAIDAM O