MISSIONARY HINKHO THUSIM
(Mihem sa neholah a Pathen thupolepa)
~Lien Vaiphei
Kap jong nei kap thei ahinai, ahin keima hi nangho dinga nagol phapen tah’u chu Kahi bouve. Keiman thiding kaging poi. Neitha leu keiman Ka Pathen a kin kabol peh pa leh eingailu pa kom ka Ihunvan Jonding ahi’. tin akimvel a chun athat ding in hem le thal kichoiyin mihem tha ding ginglou ho chun aumna mun chu a umkimvelsoh tauvin, hiti chun akidinte pijeng tauvin ahi. Amaho chun mihem tha ding aging pouvin ahi. Akiloi khomnao min chu “Cannibals Clubs” akitiuvin, hiche mihem saneho kiloi khomna tia seithei ahi. Amaho chun thing tum song tum akichoiyun loi khat kit chun hemle thal akichoiyun, maiso tijat jat um jeng in John Paton chung a chu phulah ding in akigotauvinn ahi. Akimlaitah a chun John Paton chu apanpi ding koima chaa um louvin chatloh ngam louhelleh a maiso a lungsetna mel pu in amaho ngailut achantheina ding maiso chun aveuvin ahi. Alang khatna sei ding in ama chulah amaho PathenThupha seipeh ding a Missionary a hung chu ahingal in ahi, Ahinlah ama chu thadingleh mat ding in a gong tauvin ahi.
John Paton Neolai hinkho thusim John Paton chu 1824 kum in Scotland gama ana pengin ahi. Anuleh apa chu Pathen ngailu le Houguttah jong ahilhon in ahi. Apa chu sumkolvei mi ahi. Amajong chu mi taojing mi jong ahi. Amaho Inn a chun Taona inn Kiti “Prayer Sanctuary” aneiyun ahi. Hiche taona Inn a chun John Paton pa chun nikhat le thumvei vei alut jin aji achate ding, Scoiland gama ding len vannoiya Ihagao mang dingho lainatnan amit Ihi tampi a seng jing jeng in ahi. Hitobang tah a Pathen gingleh sakho ngailu ahina jalin achapa John Paton jong a hinkho a Pathen ging khat a hung hi ding kineplal aumpon, khonung in ama jong apa bang in Pathen ging tah ahung hidoh tan ahi. Anujong chu minu Pathen ging khen cha a hinkho manga tahsanna dettah nei minu jong ahiye. Khat vei chu John pa chu sumkolveiyin khol gamla tah khatnah achen, Inn a dalhah ahileh achate chun neh ding bu/anchang aneita pouvin ahi. Hijeh chun achate gilkiel dang chah a um ho chu a kou khomin akimvel atousah in Pathen thu ahilin, avat apoimo jouse Pathen in ahesoh keiye tin achate kom, a aseiyin ahi.
Chuphat in ama nun achate gilkiel dang chahho chu alhamon in chate Jing kah le Pathen in neh ding tampi eihin peh diu ahi ati peh in lung mong selin ihmut sahtan ahi. Ajingkho a hung vahtan, asei bang bangin jingkah matah in apa khol a che a sumkolvei chu a hung Ihung tan a neh diu tampi ahin poh Ihung pehtauvin ahi. Apa chun aji achate ho kiel le dang chah ima cha hepha lou hel anahin ahi. Chuti chun anun achate koma chun kachateho ngaiyun, van Pathen u chu ngailu uvin lang, tahsanna neitah in a henga thumun, nangaichat jouseu jong a koma kithumun, chutileh Aman nangaichat jouseu chu thon louhel a napeh tei tei diu ahi. Chuleh nangho phatna ding a aman it imacha anei lou ding chuteng Ama chu loupina ipeh diu ahi tia anun a hil nao chu John in a itih laiyin jong asumil khapon ahi. Kum 12 vel ahung Ihin phatin John chun apa anatohna ho akithopi jin; chuleh aman hamle pao adehin; Greek le Latin pao jong ahin jiltan ahi. Aman ageldan chun nikho khat leh Missionary a a vaikon doh tengleh phachom ding thil tampi jong akithem chuh in; jildoh jong tampi jong aneitan ahi. Hiti chu ahin, John chun Jesu Christa chu a huhhing pu in ana kisan tan, maban a amajong Gospe! lhangsam dinga Pakai soh /solchah khat hi dingchu anom Iheh jeng tan ahi.
Hitia aum jinglai chun ama ding chu phat lem chang phatah a hung umtan, ama jong Glassgow a Training ding in ana chen abanin Inn dalhan, Bible Seminary khat a lutin ahi. Glassgow khopi a um chu thil nom ahipon ahi. John chun phat khat sung in kithem chuhna jat thum jen thakhat in ana jillin ahi. Akhatna achun Louleh ai (medicine) lampang anasim in, Pathen thu-Theology jong ahin, chuleh amale ama akichom theina ding in school khat a Jilkungin apangkit in ani. Chukitleh Glassgow khopi sunga City Mission khat a apang kitin, midei louho Innleh lou neilou gentheiho lah ah jong na atongin ahi Hiche mun atoh chu ama ading in thil hahsa tah ahin, hijeh chun aman tahsan umtah in phat sotpi atongin ahi. Pakai Lengpi leiya vaikon ding ahijeh chun aman thil neocha ho chunga kitah tah a um ding ahi atin ahi. Kum 10 valjen kitah tah maiya atoh jou nung in, Christa a din mitampi huhhingna Thupha ahetsah in ahi. Amaho chu ahilin, judona khama boina sema, Pathen aumpoi tia doudalho ahideh-uvin ahi. Hiche na atoh sung jong chun University ah lekha simtoh akop kit nalaiyin ahi
Pathen natong dinga kouna achan:

John Paton chun phat sottah masanga patin, Pathen helouva i asang aja a sim gam dang a (foreign lands) ho a Christa neilou leh a Ihagao u mang thah dingho lainatna lentah aneiyin ahi. Hijeh jong chun aman jong gam dang a Missionary khatdinga kouna kicheh tah chang in akihen ahi. Hiche phatlaitah chun, New Hebrides muna um Missionary ana chemasa ho kithopi ding mi ngaichat mama jeng anahin ahi. Koima cha ache ding akimu jou pon, ahinlah Pathen in John chunga hiche kin loupitah bol na ding in angam Ihatan ahi. Mi koima cha a che ding akimujou tapon ahi. Ama chu che dinga kigot jeng vang chun amaho Houbung “City Mission Congregation” in jong ache ding aphal pouvin ahi.
Hijeh chun aloileh agol ngaitah honjong, ipi jeh a John in Pakai lenggama dinga tohna kitup tah neiya, mihem saneho umna gam a che ding atitabonne tin tilkhou tah sang in athasetna thei thei ding thilho aseipeh jotaove. Hiti chun Tehse khat in jong hitin aseiye “Hey! Gollhangpa, che hih beh jeng in tijat umtah ahibouve, ! Hiche gama um mihem sane hon nahin neh chai jeng diu ahiye”. Tia a sei phatchun John in jong aseiyin, Henge.. (nuipum in) nanghi nakum atamtan, chomkah louva Ihaan khuh (grave) ngahding nahitan, leikha hon nang jong naneh chai thou thou diu ahi. Chutia chu ken jong Pathen na katoh theiya ahileh hing ing ting thi jong leng, Jesu Christa chu kajabolna le akin a kaki manchah pouleh ka lung na achim in, chuti chu kathia leikhan katahsa aneh diu leh mihem sanehon eineh diu chu kibang hilou ham ? tin adonbut e. Hijeh chun ipi chu hita leh John anuleh pan vang ache ding chu aphatsah peh Ihon in; Pathen in a hinkhoa kilhonpi ding ahi ti atahsan Ihon in ahi.Hiti ahijeh chun JOHN PATON jong kum 34 ahung lhintoh kilhon in angaitah nungah khat a kichenpi jouvin a ji chu akipuiyin; 1858 kumin New Hebrides twikol gam chu, kong a kitolin ajon Ihontan ahi.
New hebrides muna mihem saneho laha lhun:
Hiche New Hebrides kiti gamhi South Pacific twikhanglen a um Twikol gam beh khat ahin, Australia sah solama a konin mile 1,400 vel gamla ahin ahi. Hiche mun a chengho chu mikhang toulou (very primitives) leh nam Ihasam tah ahiuve. Amaho chu mihen saneh (cannibalism) ima thet anei pouvin;miho chun khotona him him lunggel anei pouvin ahi. Mihem khat tha a neh chu thil thupi tah ahipon ahi. Mihem hibang a that uva neo chu hang san Iheh leu kilom hilou ham ?Chuti chu ahi pon, Ihagao boh pha louho akicha Iheh un;hinlah hiche Ihagao boh ho chun tolthana lungthim eipeh jiu ahi atiuvin ahi.Thilha boh (evil spirits) ho pailhah theina ding chun;amahon milim doile ai leh thempuhon anodoh theina diuvin kithoi phuisam abol jiu ahi. Hiche mitphel doi them, thempu ho chun thil boltheina thahat miho lah a chun aneiyun ahi. Angaina a thina (natural death) ho hi umlou dan in agelun ahi. Ajeh chu amaho gel dan chun mikhat chu apien leh thita lou dinga agel u ahi. Amahon ageldan uvin thina a Ihun najeh chu ahileh hiche isei u doi le ai (Witch crafts) jeh a hung Ihungji ahi atiuve.
Mikhat chu athileh ajeh kholdohna ding koiyin atha ham ti hetdoh na ding in meeting aneijiuvin ahi. Chutia athina toh kilhon, a koitobang ginmo aumkhah le alamkai pao (chief) chun kho sunga um jouse chu akou khomjia, meithal (rifle) chu kaosa a (hiche rifle chu sumkolveiho a kon a akichoh u ahi), akoi jia, gollhangho chu apeh jia akigol sah a mona neidan a het jouseu chu akap lihsah jiu ahi. Chutichun akikap lih pen penpa sopi/agolpa ham khat chu akap pa chu atha kit jia aban ban a khat thi jeh a mijouse chu kithat chaisoh keijiu ahi. Mikhat in thina ato jeh a khosung khatna um namkhat (tribes) apumpia kithat chai soh keijiu ahin ahi. Chuleh mipa khat chun thina atoleh ajinu chu khaova akan uva ajipatoh Ihaan a vuitha jiu ahi. Innsung/khosunga tehse boipi um jep jep ho chu thing tum a jep lih jiuva avuijiu ahi. thilha (demons) ho chua houjiu ahi. Hiche miho chun Christa Kipana Thupha apumjah khah lou u ahi. Hitobanga gamthim leh khang tou lou ahijeh uvin Christian Missionary hon Gospel Ihunsah a hinkho hou chu tahsa leh lhagaova khel lam dang ding chu atuppen u ahi.Missionary masaho chu ajeplih uva asao chu ana neh chainel jeng u ahi akitin ahi. Abana Missionary koitobang ahung thah aumleh akithat ham ahilouleh adel mang jiu ahi. Chutia John Paton tenupa alhun Ihonlai chun Missionary nupani ana-umtauvin ;doudal naleh hahsatna ato hou chu seijoujai ahipon, chuban leh mi ijat ham khat jong Pathen hou ana umtan ahi ti het chet ahi.
Tanna mun a John Paton hinho man dan: Tanna kiti chu New hebridges a um twikol gam beh khat ahin, hiche mun a chu Gospel Ihangsapleh Pathenthu muchi tu dinghi thil hahsatah anahin ahi. Hiche gama chun Doikunpu or mitheng (sacred men) kiti ho chun Gospel kilhang sap dingg chu tinle ha tho a anajah daova, ana lut sah nori louhel u ahi. Ajeh chu miho chun Gospel akisan ule amaho thianeina jouse kichai jeng ding ahi tia agel u ahi. Iham tia huile go, twisoh nisat gojuh akisuh louva boina aso tengleh hiche ho jouse chu Missionary ho jeh a soh ahi atiuva thading mat ding agot jing keiyu ahi. Boina kit khat chu Sap kang sumkolveimi (white traders) hon jong hatah in Missionary ho asuboiyun ahi. Ajeh chu agammi ho toh Kikah a khamnathei leh thil phalou tampi hung kipolut ho jouse Missionary hon hatah ana doudal jiuva; chutia chu ana suh tangpeh jiu ahi.
Agam miho dinga thil hahsatah analhung ji ahi. Hiche mun a chu John Paton le Ji chu Pathen thu seiphuong ding a hung vaikon Ihon ahin ahi. Amani chu ‘Tanna’mun a lhun hon phat in Paton chun agel dan a chu mimol khangtou louho alim ameiu kijem pollet lut atahsa chunguva von jong kivon dudah louho chu phalheh ding in agelin ahi. Amaho chun John le ajinu thilleh lo, avonho chu avet nom thei Iheh jengun ahl. Chu phatin Patonin achenna ding in Thing Inn khat akisah in, hiche akon chun mile khat vela gamla a chun Mihem sanehon golnop kumhei abolun ahi. Amaho um chan khosah dan hou chu aven ahileh a hitia Christa neilouva aum jengu chu a ponalheh jeng in, huhhingna angaichat an uleh Pathen thuin ahinkhou a khel lamdang tilouvin lamdang aumpoi atin ahi. Tanna mun a um miho chun pao jih tho anei pouvir, hijeh chun khutle keng thon akihoulim pijiuvin ahi. Nikhat chu amaho paovin’ ipi ham? Namin ipi ham? tiho ajil in asei dungjui-uvin Alphabet neilou ahijeh u chun; ajih doh peh jin ahi. Hiti chun man jong jilthei chan ajil panin thucheng khat leh ni hiti chun hatah in ahung kithem chuh tan ahi.
John Paton in Ihepna ato (trials):
Tanna alhun hon in; naosen khat anei Ihon tan ahi. Naosen chapa khat anei jeh Ihonin amani nupa chu akipah Iheh jong Ihon tan ahi. Hapta thum jouvin anu chu khosilh natna anci joh in vangset um tah in athitan ahi. Paton jong chu adammo Iheh jeng in ahi. Ama khuttah in aji ngaitah vuina ding leiko alaiyin ajileh acha chu avuitan ahi. Paton chu Pathen hengah ataovin Hiche gama hin nangma Gospel kipana Thupha in mun alotheina ding le gospel muchi ahung kedoh na ding in kajingaitah leh kacha ngaitah hiche gamleiset a katu tan ahi, nang man Gospel din, mun neisah tei teiyin tin atauvin ahi. John chun aji acha pul adoutoh ahileh a lung leng vai lheh jeng in; aji acha pul dounan limleh mel kiem mang leovin hinkho amangin, Pathen kom a atauvin” Jesu Christa ding leh nanung juinan keima ngol pai ding kahitai’ kahinkho hi nathu hijo tahen “tin ataove. Hiche mun a um chu ama ding in kichat tijatna in adim jing jengin;go ajuji pon, natle sat ahatin, chutengleh agammiho chun Paton jeh a thilsoh dan in a gel jiuvin, hijeh chun thading in agojiuvin ahi. Pathen khut thahattah chun aphatseh in hahsat gentheina akon in anahoidoh jingin ahi. Hiche na bana chun joulhepna le gucha michom atam Iheh in aphattin in boina asoh jingin ahi. Khatvei chu avon them themho le a blanket jouse ana kigudoh in akit in abu honna kongle belho jong anagudoh kit un ahi.
Alamkai pao kom, a aseileh achabel bou asin beiyin a nung mun ahi. Nikhat chu Britishte Galkapna kong (warship) khat ahong lamu jonna ahung chu akicha Iheh jengun amaho chun athilbolu tichu athil guh them them hou jeh a chu aman dingleh gotna (punish) pedinga hung danin agelun ani. Hiche phatchun tijatah in Paton kom, a alhailut sou soujeng tauvin, lungsettah in neihuhdoh-un tin atao taove. Ama koma chun Captain pun nathil Kaguh hou chu ahin doh ding ham ?atiuvin ahi. Paton in adonbut un! Henge ahindoh tei ding ka ging chaove kenjong thudih kaseipeh angaiye atipeh un ahi. Chuphat chun amaho chu kino the thu in alhai doh sou sou jengun, Paton thille lo a kigumanghojouse chu abon chan ahung thah lut soh tauvin ahi. Agammiho chun golnop kumhei khat aneiyun hichu “NAHAK atiuvin, hiche a chu doikungpu or mitheng kiti pa chun mikhat athitengleh athilona jeh ho hetdohna dinga thil kibol, phun kisanna kin loupitah chu ahi. Hiche a mikhat chungthu hetdohna ding in koitobang athipa or athinu ham khat chun ankhing anehmoh (left over food) aum tei ngaiji ahi. Paton chun anehmoh theiga khat apeuvin ahileh amahon jong phui asam khumun alhimngol go un ahi. Ahivangin Paton chu imacha atitapon ahileh alamkaiteniu chun a lung vul mama jeng Ihonin, ipi jeh a thilou ham tin a lung dong Iheh jeng Ihon in ahi Chuti chun John in jong akineipi jep jep phat chun amaho chu Jesu Christa huhhingna Thupha asei peh uvin ahi. Alang khatna, Mikang sumkol veiho chun agammiho koma Paton chu that un tin aseipeh jing uva atilset jiu ahi.
Ajeh chu aman meichang meilou (firearms), khamna thei (tobacco, liquor) jule adang dang kijoh ho chu anakham tang jiu ahi. Ahijeng vangin Pathen in Missionarypa chu ahinkho anahoidoh jingjin ahi. Sumkolvei miho jeh chun sensi (measles) twikol gambehho a chun natset ahung lang tan ahileh , mihem hop thuma hop khat (one third of the populations)ho in thina atoh uvin ahi Hiche thilsoh jeh chun amahon Paton Missionary pa chun ahi pohlut hingei ding ahi tin angoh un thading ago kittaove. Nikhat kit chu John Paton in achenna Inn akisah a boi chei cho laitah in; alamkaipao (chief) lamkainan mi tampin gal mancha hemle thal kichoiyin John Paton chu ana umkimvel soh hel tauvin, ama lah ima kho helou helin lung mong tah in anatoh
akitoh in aumin ahi. Amaho chun gal apatin thipchet in aveuvin, chuin kap jeng ding in doitoh san akoicheh taove. Hiche pet chun sochatna ding lampi dang aneitapon ahi. Chupet, a Patonin seiding bol ding helouvin, taona tilou abol thei ding aumtapon ahi. Chupet chun a lungsunga hung kilang chu ” Ipi hijongleh keima mina nathum chan u chu kabolpeh ding nahiuve”, (John 14:14) tia kisei chu ahin geidoh tan ahi. Hijeh chun aman Pathen hatna songin kihoidoh nante tin lung mongin atoh chu atong jom jingin ahi. Chuti chun akap dinga kigo ho chu khat le khat akisonto lah lah jeng un; akap ding akisemo tauvin ahi. Chuti chun amaho chu akinah lo uvin akinung le kit tauvin ahi. Chuti chun Pathen in John Paton asohpa hinkho chu ana hoidoh peh kitin ahi.
Missionary ho man chah ding “Kong (ship)” Sunday school Union hon ahin peh u: Adoudal ding melma atam cheh cheh phat chun Paton chun Tanna mun chu phat chom khat adalhah ding angaitan ahi. Hiche kah lah a chun aman Australia gam a achen Missionary ho manchah ding “kong” (ship) khat chohna ding in sum le pai hol in (fund raised forMissionary) achen ahi. A ngehna ho chu Sunday school department hon angai khoh lheh jeng un ahi Hijeh chun Chapang neo cha cha hon Missionary ho manchah ding in thilpeh (gift) in ” Kong “khat “Day Spring, ” kiti chu New Hebrides twikol gam a Missionary ho man chah ding in ahin peuvin ahi. Hiche jeh chun eihon imudoh thei khat u chu chapang neocha holeh khang dong hon jong Missionary natoh machalna dinga apan lah dan u thilpeh leh taona akithopi nao chu ahin ahi. John Patonin jong hiche thilpeh chu Missionary natohna, in amang chan ahi.
Aniwa muna atohna:
John Paton in jong jithah anei kitin ‘New Hebrides’ mun a hung kinungle kitin ahi. Hiche phat chun Aniwa kiti twikol gambeh khat a chun achetan ahi. Hiche mun a chun mihon kipah tah in analamto uvin; Pathen thu seiphongna natoh jong amachal Iheh tan ahi. A lamkaipao Tehse khat jong Christian ahung hitan ahi. Agammiho chu nih chen ponsil kivon ding dan jong ahil in ahi. Khatvei chu Paton in thingpeh khat chunga thilkhat asun in lamkai khat ajinu koma peding In asolin ahi Chuphat chun ajinun aven ahileh athilthum pen chu apen achoisah kitin ahi. Lekha helou (illiterate) ahijeh un, iti dan a ajinu chun hiche thing peh chu avet le a thilsei athum chuahet doh thei ham tin alamkai pao chu a lung dong Iheh jeng in ahi Alamkai pao chun kidang asan asei le le jeng in ahi. Hitia lung dong tah a-umjeh chun aman jong alamkai pao chu ahil chen in lekha cheng alphabet mang a kijih a; hiche a chu kajinun asimleh ahet jeng thei ahi bouve tin ahil chen in ahi. Hijeh chun aman jong agammiho chu lekha simdan, jih dan ho akijilsah uvin ahi. ahil in ahi. Khatvei chu Paton in thing peh khat chung a thi Aniwa kiti chu Twikol gambeh neo cha ahin, mile 7 (10 km) vell a sao ahin, chuleh avai chu 2 mile (5km) tobang ahi. Chuleh Hiti chun Pathen in Missionary teni nupa kidangtah in amang
chan, hiche twikol gambeh a cheng jousen Christa akisan cheh tauvin ahi.
Hiche ho jouse chu Twikul (well) khat kisemdoh a kona Christian sakho a pom lou anahiye. Aniwa a chun twi don ding ahahsa lheh in ahi. Hijeh chun Paton in Pathen hengah atauvin; Twikul (well) alaipan tan ahi. Agammiho lung donna chu iti dan a leinoiya twi umthei ham ti chu ahi. Atija Iheh un, akom naiya ache ngam pouvin; hijeh chun akituhto un, khat khat in a sung chu aveuvin ahi. Paton chun amaho chu Twi chu don patep ding in aseiyin ahi. Chuin alamkai pao (chief) chun, twi chu alan, alohin (shook it), anah in (smelt it); chuleh atep in, apeng jah jeng in Jehovah kiti hi Pathen dih tah ahi”‘ajeh chu Paton chun twi chu Pathen sem ahi ati ahi. Ama Pathen chun hiche twi chu apeh ahi atin ahi. Chutia Pathen aume, thil jouse adeh a twi jong Amasem ahileh tin alamkai pao chun, a Pathen semthu, limho (ldols) chu, hin choiyun tin, thu apen, ahileh ahin choiyun, Missionarypa khut-ah meiya govam din apelut sohhel taove Hitia chu Twikol gambeh jouse chun Christa akisan u ahiye. Kum 1899 in John Paton chun Aniwa paovin New Testament Bible chu anatatdoh (published) in ahi. Hiche kum mama chun New Hebrides, Twikol gambeh 30 lah a chun 25 velin Missionary aneithei cheh tauvin, mihem sane ho chun kidang tah in Missionary ho panlah nalleh Pathen thahatna jalin, Christa kipana Thupha ho hetsahin aum thei tauvin ahi.
Atehset nung sang jeng in jong , hiche kipana Thupha mihem saneho lah a seiphuongle pa, Pathen sohpa chun aseiyin”Katoh thei chana katoh nahlai ding ahi (“I will just work till I drop”) atin, aman jong New Hebrides mite ding in atong jom jing in ahi. Ama chu abang komleh Australia gama achen miho taona leh sumle paiya kithopi ding in tepna aboljin ahileh New Hebrides a um Missionary ho ding in thahatna le panpi tudih tah ahiuvin ahi. John Paton achapa chu hiche a chun aum in, Tanna, mun a Missionary din aum den in chuleh agammi ahin deldoh hou jong chun Christa kipana Thupha akisan thei tauvin ahi Achaina keiyin Mihem sane (Cannibals) ho aja asang a simin Gospel kipana Thupha, huhhingna akisan cheh u akimun, atohding dol tong molso in John Paton jong ahin nikho kum 83 alhingin, January 28, 1907 kumin Loupi nagam a choldo din achetan ahi. Hiti chun ama toh banjomin;Prostestant Missionary mi 5 in hiche New Hebrides, (Tanna Islands jaona in) na atong uvin chuleh hiche twikol gambeh jousen Christian sakho apomcheh tauvin ahi.
Kakipah e.
ASIM JOUSE PATHENNIN PHATTHEI NABOH TAOHEN
MISSIONARY HINKHO THUSIM akit tengle kahinsut ding ahi lunglut tah in ana simin.
Thusim hi kaphatchom pi lheh in nom kasa e nati le anoiya “LIKE” button meh inlang seinom nanei jong le anoiya comments nahinbol thei ahi.
Thusimbu Machal jing thei na ding a pan lanom ho kipah tah in lem ahijing in ahi anoiya button “Click Here” khu meh utin details anasim ute.