Short Moral Story
Episode-1
Written by: Cicy Neihsial
Arrange by: Naocy Haokip
Kum sagi (7years) kahi laiyin thinglhang kho khat’a kana chengun ucha mi ni (2) bou kahiuvin,kanaonu min chu Moite ahin kei min chu Sanggi ahi….
Kanu le kapa hi ju-ngol vei ahi lhonin,aju don diu aum pouleh imacha dang khohsah na neilou ana hiuve,,kum sagi(7yrs)bou kahi vangin,kanao Moite ka sin pumin neh ding kahol jin,,,jingkah nilhah a buhon ding um kha lou niseh a gilkel a hinkho mang jing te ucha chu kahi lhone,,,,,,,Moite chun he-u kagil akel’e ati tengle ka lungset jin anchang lah na dingla kahe jipon kagenthei ji lheh e…..
Nikhat hi kanu jong ajukham na a konin ahung lipdoh-in agil kel val chu hinte….bu hin honin atin Henu buhon ding anchang umlou kati le….kapa’n mi komin ga thum tang tin ei no in,,kanu in jong ahin seiyin,khut na do louvu le hoiya neh ding naki lah diu ham…?tin ei no in kanao Moite chu kapuiyin,kapot doh lhonin gilkel thoh pum pumin kholai dunga chun ka vah lele lhonin,,,achai chai nan inkhat’in ka lut lhonin,,,inneinu chun lungset melpu tah in,Boi ipi thu ham…?ipi nadei lhon ham…?ei tin ken jong jahcha pum pumin,Henu an neh di kanei lhon lou ahi kagil lhon akel val tai kati jengle…..in neinu chun Boi nanu napa um lou ham…?hoilai ho nahi lhon ham…?eiti’n..chapang cha kahi vangin kajah cha ma ma jengin ka kunsuh-in tol lang kaven ahile,,eidong pha kit’in,,chuphat’in kanu le pa min chu kasei tai.
Kanu le kapa min kasei jou phat’in bu neh ding eipe in kanao chutoh kane jotjot jeng lhonin,innei nu chun,kadu lhon dan chu eimu le eilungset ma ma in,amitlhi alongjeng e….Bu kaneh va lhon phat chun,anchang sel gup (6kg) eipe lhonin kahung pot doh lhon tai…
An-chang ei peh jong chu akoi na ding kalung aboi kit tan,,insunga vonhoi von pha jouse la kanu leh kapan ju man dinga joh chai gam tau…an chang aum jongle ju to alheh jiuvin,ka nao koma Boi…i an-chang hi hoiya ikoi lhon di ham?katile kanaovin He u in-noiya sel hitin ihon di teng them khat khat’in ladoh ji hite atin,,an-chang chu in noiya kakoi lhon tai.
Ka insungu chun, von mu ding ima cha aum tapon,,,bubel mebel se dihdeh le zanpon ka sil laiyu tilou chu ka insung uva ima dang mu thei aum tapoi…kanu le pa la sun le jana jukhama hinkho mang ahiuvin,ju khamlou phat jong anei pouvin,,neh dingla umlou hiti chun kanao toh mikoma kathum lele lhonin,,ka thum doh kham kham lhon jong chu amu doh phat u le ju to ana lheng ji nalaiyuve.
Kanu leh Kapa chu ka leiset Pathen hi jongleu ama nia kon jildoh ding ima cha aum lou jeh in,,chapang cha hijongle keima se le pha hetna bouva hinkho kaman angai tan,kanaovin jong nu le pa banga eigel jeng ahi tai…………
ka vengsung uva min eihet danu chu Ju-ngol vei toh ding tham ding donlou inchen sem ding khoh sah lou tin eiheu vin,,,keini ucha chu min eilungset nom lheh jongleu kanu le kapa jeh chun koiman ei panpi nom pouve.
Mi genthei ho kithopi na Government a kon ahung jongle vengsung authority hon eipe nom beh jipou vin,eipeh u jongle eipeh kham khamu chu kanu le kapan jumanin amang chai jiuvin ahi.
Nikhat hi kapan juman ding anei tapon ju johnu koma bat’a ju la dingin eisol in kache nom lou sasan kache in kaga thum le,,Ju joh nu chun paisa nahin choilou le pe ponge atin einung sol tai.
In ka lhunin kapa koma kasei le,alunghangin nasei them lou jeh ahi gangchel in che inlang galan tin eisol pha kit’in,,chelou ngam la ahi pon kache kit’in kaga thum kit tai…
Ju joh nu chu Sangii napa bat atam val tan kape nom tapoi atin,ken hijongle Henu themkhat beh neipeh lou le kapan kei eivoh ding ahi lungset tah in themkhat beh neipe teiteiyin tin ka thumin,kaha thum behseh phat chun,lunghang thim tah in, half-khat hai makhai eihin pen…inlamin kahung tai.
In kalhunin kapa akipah deh pon eiphoh nalaiyin,,ipi dinga hiche chakhat nahin choi ham…?kakham joulou di ahi atin adonin,adon chaiyin,eisol pha kit’in,thi le thi kati in kanel in kache nom tapoi….kache nom tahlou phat’in ama aga che in,,ahivangin jujoh nun ahin pe nom pon,,Ju joh nun ahin peh nom lou jong chu kei ei ngoh kit’in, Nenglalsangi ipi na ga sei ham…?nang thusei jeh a Ju joh nun ju eipeh nom tahlou ahi atin,ei voh toh ei pho toh akop’in,,kanu chunla ima asei pon,ka nao Moite to kakap lhonin kapot doh lhon tai…..
Nilhah ahung hi kit phat’in kanaovin He-u ka gil akel’e ahin ti kit tan,,,an neh dingla kanei lhon pon…inlam chu kicha pum pumin kajon lhonin,in ka lhun lhon le kapa jukham chu ana ihmun kanu chu gilkel val’a ana peng peng chu kamun kalungset mama jengin,,,kanu chun lunghang tah in,Nenglalsangii hoiya na va va jeng lhon ham…?kagil kel val’e bu hin hon loiyin atin,,Ken…Henu an-chang umloupi katile..mikoma na thum louvule hoija nalah diu ham…?mikom’ah ga thum loi ta ei tin,ken jong kanu chu phamo henlang chavai lheh jongle agilkel chu kave jou pon,kholaiya an-chang thum dingin kapot doh in,,koima an-chang eipe nom jong aum tapouvin ajeh chu kanu le kapa Ju ngol vei ahi jeh chun koima lungset kachan louvu ahi,,
An-chang kamu joulou phat chun kache kit’in ka inkom u va Ûmpong phungkhat um chu aga kahol’in,,vangphat um tah-in aga khat ana umin ,ûmpong chu kahonin kanu le kanao chu kaneh sah tai……
Kagil kel val ji teng kalhi along jin,ahinla kanao mu na a lungdong melpu tah a um ding chu kanom ji pon,,Jesun ni somli (40days) an angol ho kagel’in kitil hat nan kamang jie
Nikhat jong hi kapan juman ding anei tapon,insunga joh thei jouse la ajoh chai ahi tan,,cheni chun insunga avah lele in,kanao Moite toh kapon sil lhon chu Ju toh khel dingin juman dingin apo doh tan….jahda ngam di chila ahipon,jana kapon sil lhon kapan apohdoh chu kaven…kanao toh jan le ipi kaki sil lhon di hitam ti kagel in,,mitlhi long pumin kanao toh kapon sil lhon kapan apohdoh chu kave lhum keiyin ahi…….
Hitia genthei tah a hinkho kahin man nao chu akum kuma sim ana hitan kei leh kanao jong kahung khanglen deudeu tauvin….nungah a sim thei hi nai hih jongle kum 15 lam kana lhing man tai….
Nikhat hi kanao kaki puiyin,gamlah a thingpo dingin kache lhonin,,kachem choi lhon aneo nakah a hembeh lou khat ahin,,,kakho uva gollhang khat’in eihung toh khan,,Sangii ipi nabol got’u ham atin,,ken…Ulal thingpo go kahi lhone kati le….
Ulal chun….Sangii na chem chu ahem mo val’e chea chu ipi na tan doh diu ham…?hungo ken nahin tan peh inge….hungin na nao chu hin dallhan ati in….
Kenjong thing ei tan peh ding ahile katin kipah tah in kajuiyin,,Moite koma Boi chea hin ana um ta o kache gamlat lou ding chu katin,kanao chu ka dallha tai…Chomcha khat kache jouvun Ulal chun ei luppi tan,ka sangkhol ka toka asut lhan,iti ka ka a kapén vangin lungset na bei hel’in chonset chu eibolpi tai….hi ta eilup pi jouvin atoka acheng het hut’in midang koma nan sei doh pou pou le katha ding nahi eiti peh-in ei dalha tai………
Chu phat’in sei di jong helouvin kei jong ka von ho kaki vonin kanao koma kache tan…. kamai so chun kipa mel aput lou jeh in kidangsa tah in kanaovin,,He u…. ipi nahung ti ham?eiti’n….ka lunggel chun kanao koma kasei doh jeng di hitam tin kaki dongdongin ahinla chapang kasa in kasei ngam poi….gahsei dingin Minlal in ei bolna chu kalungthim nat bou ahi pon,katahsan jong ka thoh lel lheh jengin,,hahsa kasah na jat chom chom atamin hijongle cheho chu sei da tang katin..ahahsa chu ahi maiye……..
Mikoma sei doh dingla Minlal in eitha di kiki cha kit,,khosung authority ho koma heh dingla,,mivaicha mi genthei kahi jeh in kathu jong koiman eiboipi nom pon te katin kajah chat to kaki phalam kit’in,,hahsa lheh jongle seidoh lou chu apha pen hi dingin kagel lha kit tai.
Hiti chun phat ahungche tou peh in,,nilhah khat hi kapa’n ka nao chu ju la dingin asol kit tan…..khojing lah a kachangin kache ngampoi ka-u toh kache khom ding ahi ati le,,na-u sangii bu hon ding ahi,gangchelin che in atin apho toh avoh akop in,ju la a che dingin anodoh tai….kanao ama bou jana apot doh chu ka lung anom thei pon hijongle kapa thusei nel dingla kaki cha kit’in,lungthim nomlo tah-in kanao chu kangah tai…….
Phat chomkhat jouvin kanao chu ahung lhungin,,lhase tah in ahung kaplut in,,,,Boi ipi nati ham tin ka dongin,,,kanao chun…..He-u ju la a kache na a……..
Upa khat’in Boi ken nahung thah inge atin inkhat’a eipui lut in,,ei luppi (rape) in,na chunga ka thilbol hi mikoma kahin jahdoh nini le na thi ding ahi eiti e ati’n,eidalhah ahi,,ti’n lhase tah in kakoma aseiyin,kapan la ima cha hepha louvin,,moite chu aphoh kit’in,ipi nahin bol a nahung vaigei ham…?hibang kingah lel a tin,,ahankhum nalaiyin,,,,ka lungthim chu ana cheh cheh jeng tan,,mi ja theiya kanu le kapa aum lou jeh uva….keini ucha chu min tahsa nopsah na suhlhah na a eiman u ahin,,ka chung thuu sei di jong aum lou jeh a hita hi eibol u ahi ti kagel in,,ka insung genthei na to min einoise dan hou kagel leh kaphat tam jo chu lhilon nan kamang jing tan…..abang kah le gilkel kathoh diu…von khel na ding jong kineilou…min ei kidah diu…abang leh kapan eivoh/eipho kit diu,
Ka khosung mi hou chun,itobanga khosa kahi chu chen tah in eihe pouvin,ka in uva chun koima ahung nom pon,alhangpia eihet dan u chu Ju ngol vei te inko in eihe jeng uvin,,,,ka genthei na dihtah le gilkel kathoh dan hou chu koiman aboipi poi.
Zan khat hi ka nao toh kalup nauvahin,ihmu mo hel’in,kalung kagel in,Lhavah anom ma ma jengin O chung Pathen iti vangset a kavangset hitam…?setleiya hi genthei te kinep na ding umlou hitam ti kagel in ka mitlhi along chut chut chun kanao ana vât khum khan,kanao ahung khangin He-u go ju ham…?ahin tin Boi go aju poi…ven….chunga lha leh ahsi ho khun eini ucha eiumpiu ahi katin kanao chu ka lhem lungmongin ka ihmutsah kit tai……
Jingkho ahung vah in kanu le kapa chun ju bou aboipi jingjengun,,ju akham louvule aum thei pou vin,,kaucha lhonin mi koma sum thum dingle an-chang thum dingin eisol jingjeng uvin……mikoma ithum jongle kanu le kapa jeh chun koima lungset aki changjou pon koima eipe nom jong aum ji pou vin…ithum doh joulou tengle na ga thumlou ham…? Ole na thum them lou jeh u ahi tin,avoh to apho ei kop jiuvin..
Nikhat chu hitin lunggel khat kahin neitai………………
To be continue episode 2
Nasim chai jeh-in kakipah-e.
Aban jingle simkhom kit taute