Ipi tina among ham?
Tulaiya Suicide leh Depression hung hiti tam hitam ?
Asun:
N.Lhungdim
Thangting House
Molnom- West
Date- 13/07/2020
Depression kiti hi dictionary a ivet leh a mental disorder characterized by episodes of maniac and depression hiche achomlam in Bipolar disorder akitin ahi. Chennagam Dictionary a ivet leh lunglhahna, lunggel kisuhlou na, lengvai leh lhavai, khonung a ding a kinepna neilou ti in sao tah in ahilchen in ahi.
Chukit leh suicide kiti hi an act of intentionally causing one’s own death tichu Chenngam Dictionary ma ma ah eima kithana ahilou leh ama leh ama kithana tin aledoh in ahi.
Amasa in depression chungchang themkhat sei ute. Mihem khat in lunglhahna, kingai nemna ahin nei leh hiche hi ajeh tamtah jong um inte. Anatoh a lunglutna neilou emotional leh physical problem [lunggel leh tahsa natna] ami hina a kon a lhanem suh adei bang a ana toh naleh in a ahiding bang a umthei talou ho a kon a hung kipan ahi.
Mi khat chun depression ahin nei leh a an du na hung lhom ding, a imut kisuhlou; ding, ima lou a moh tha chol natoh hileh thusei hileh nem suh suh ding chuleh imacha kahipoi tina khat ahin nei a ama leh ama kimo sah a guilty feeling ahin nei jui ahi. Chukit leh alunggel hung hahsa ding ima khat a phatah a concentrate neina leh thulhuh na lang a hahsatna ahin nei ding chuche phat leh thinom na ahilou leh ama le ama kithana nom na lungput leh lunggel hung kon ji ahi.
Depression hin mi lhing adult 15 lah a khat 6.7 % in kum khat leh khatvei anei in mi 6 lah a mikhat 16.6% in ahinkho ah khat vei tei anei in ahi.
Depression hi mihem hinkho aphatseh in um thei jong leh teen age kichai lang leh kum 25 don ahin aum nom in pasal sang in numei hon anei nom in numei se thum so se khat in ahinkho sung in major depression anei jui in ahi.
Mikhat in depression ahin nei leh adam na àding a sei hah tah khat ahung hin ahi.
1980 lai Jorhat a ka posting lai in ka clerk UDC Imadul Haque natoh them tah khat leh miching tah khat in depression ahin nei in kaboipi lheh in ahi.
Anatoh ding chu baitah kapeh jong leh ama deibang leh kei deibang in atong thei ngaipon ahi. Ajinu pa father in law in chanu 5 anei in lung olmo louhel in Pathen in eipeh ahi tinn Pathen in vetup nante ati in ahi.
Hiche ka clerk pa in chanu khat anei in achanu khat chu avah khang ding dan, a lekhasim ding leh ajinei ding ho jouse agel in aboi in aboi in ahi.
Chanu nga 5 neipa boi louhel a chanu khat neipa alunggim a alung lhah chu alo naje kahe hih in mosque houin a nache jilou ham kati in houin atam che in tin kathumop in ahi. Hiti phat leh Houlam khohsah hi damtheina ahi.
Hiche hi lungthim natna ahi. Adihtah a chu psychiatrist ho clinical psychologist ho kom a ache a consultation anei jing ding ngai ahi. Mi atamjo hi phatkhat phatkhat leh Psychiatrist ho kom a che a doh ji ngai ahi.
Mikimkhat gel dan in Psychiatrist ho kom a che jouse chu angol lunatic dan in agel un dihlou ahi. Mijouse adeh a tulai leiset a mental illness jat chom chom mijouse tobang in anei ahi. I oi sung lang anat leh Gastroenterology doctor kom a iche bang uva lungthim natna neihon lungthim natna Psychiatrist doctor ho kom a cheding ngai ahi.
SUICIDE
Suicide kiti hi achamtah a ama leh ama ahinkho akilah tichu het bailam a khao akikhailih itiu ho hi ahi.
Tulai in jat chom chom um jong leh suicide ama leh ama kithana hi ahung tam cheh cheh in tillai kaneo lai leh kakhang don lai in SUICIDE kiti hi kana jakhapon ahinla tulai in aniseh tobang in ama le ama kithana, kikhai lihna kiti hi ija matchhet taovin ahi.
Exam fail jeh a kikhailih, ji nei khel jeh kikhailih , nungah ahilou leh gollhang kideitoh mo jeh a kikhai lih, nule pa in adeikhat achoh pih nom lou jeh a kikhailih hitia hi ajeh jatchom chom jeh in adeh in Churachandpur town toh kimat kholeh veng ho ahin akija matchet in ahi.
Hiche lah a tuma jep a minthang pen June 16th ni a Mumbai a Bollywood filmstar minthang kum 34 mi bep Sushant Singh Rajput kiti pa ama le ama kikhai lih e kiti hi thu atam lheh jeng tan mi tam tah in akikhai lih ahipoi min atha joh ahi tihi akiha than in tahsan jong aum in ahi. Sushant Singh Rajput hi talented actor ahin atoh khah jouse sana soh [Golden touch] ti tobang ahi. Ahinla Bollywood ahin director leh producer hon mi deisah chom [nepotism] a hanei jeh uvin chubang a talented actor chu tohding neilou in akoi uvin hiche Bollywood a mi minthang Karan Johar, Salman Khan, Mahesh Bhatt ,Alia Bhatt, Rhea Chakravarty kiti hohi ngohna lentah aum in ahi jong ahimong hinam? Ama hohin film maker, film director leh producer ho athu nun uva Sushant Singh Rajput casting louding in gihna anei un ahi. Lunggim, lungdon, lunglhah na depression nei a um vang um nante ahinla koima chan ama le ama kithat ding in atahsan pon ahi. Haryana Govt. a Additional DGP a a upa in Sushant Singh Rajput ama leh ama kithat ponte tin hangsan tah in asei in ahi. Athu hi Mumbai Police hon akhol lai uh ahi. Mumbai Police tahsan lou loi in CBI khut a pehdoh ding tia aphu loi aum in ahi.
Eiho Manipur a jong aphatseh tobang in akija jing in khatvei lang khat chun Kangpokpi a khat aum e akitin Churachandpur a Bijang ,Chiengkonpang,Rengkai Bungmual, Pearsonmun etc ect akija jing in ahi.2002 apat tukum 2020 in ka kho u Molnom ajong gollang akikhailih 3 ahitan ahi. Akikhai lih umna lou kho jong hi um nalai dingham kahe tapoi.Tunia khuche kho tia akijah leh akit leh khodang hikit common incident dan in aumdoh tan kigelkhoh behseh lou tichu tijat umin jong akigel thei tapon ahi.Da a um lheh in ahi.Khantouna Ga ahi iti dii hitam ?
Masang a kija kha ngai behseh lou ama leh ama kikhailih kiti akijah mat chet hi da aum lheh in ahi. Houbung kiloikhom na lamkai ho Pastor ho hin hiche hohi agel khoh diuvin apha in alhangpi a houin a Pathen thu ngaitah a mijah nom ding a sei sanga Houbung miho ami chang cheh a a in a vil u a problem hou sei peh a counseling bol hi dei aum in ahi. Pathen thu hi Pulpit keo keo a sei hi alhing jou tapon ahi.
Pulpit sermon is no longer enough now.
Adihtah a chu Pathen thu huhhing na thu itiu hi amitakip in ama khop a anei cheh tobang ahitan ahi.
Pathen thu chu man a leiset a iti hinding ham adeh a midang to iti hin khom ding ham ti hohi Houin a SERMON tamtah bol sang a poimojo ahi.
Ama le ama kithana hi alhangpi in khao a kikhailih, poison neh, meithal a ki kaplih tiho ahi.
2015 chun leiset pumpi a mi 828,000 suicide in athi in 1990 kum a 712,000 sang a hung tam jo ahi. Hiche dungjui hin leiset pumpi a mithi nahi suicide a thi hi a 10th na ahi.
Mihem 1.5% tobang suicide in athi in hiche hi mi 1 lakh khat a 12% tobang ahi. Gam khangtou nalai
developing country ho sang in 1.5 sang in gamkhangtou developed country ho 3.5 in atamjo in ahi.
Gam phabep ah kum 15-30 kikah hohi suicide atam in 2015 chun Europe gam ah suicide atampen in ahi.
Europe gam hi gam khangtou pen ahi uve.
Eiho jong ikhantoulou laiyun Suicide ana um beh pon tun akham khama kakhangtou e iti heh uve suicide hung tam hitading dan ahi.
Khantouna leh suicide hi akimatna um hileh akilom e.
Miho seidan in suicidal tendency kiti ama leh ama kitha nom na neiho hi khatvei abol tei uve tin jong akisei in ahi. Christian ten hinkho thenna Sanctity of life hi akitahsan in suicide kiti hi Pathen mitmu a offence [dan sukehna] ahi tin akigel in alhangpi in aki khailih hohi vangam lut lou ding akigel in ahi ahinla mihem khat van gam lut le lut lou midang khat in kisei thei hinam tahsan aum poi.
Judon don don kom ho leh Churup chep ho hi chomkhat jou leh athi baiding uhi amahon jong ahet mo u ahipon ahi. Ajeh chu a Liver leh Lung u chu kichai bai ahi.Hena sa sa adonjing uva ja achep jing uleh SUICIDAL TENDENCY nei ahi atiovin ahi.
Pathen Lekhabu Theng BIBLE a ThuhilPa 12:1 a ,
” Kahin nom tapoi,” natina ding ni le lha kum ho hung lhun masang”
atikhu geldoh un Suicide bol ho hin
KAHIN NOM TAPOI
ati jeh uva ama leh aman ahinkho u akisuhbei u ahi.